Μετάφραση: Κωνσταντίνος Λερούνης
Το 1986, κατά τρόπο εντελώς συμβολικό, η Σλοβενία, την εποχή εκείνη ένα από τα έξι ομόσπονδα κράτη της Γιουγκοσλαβίας, φιλοξένησε το Α΄ Διεθνές Λογοτεχνικό Φεστιβάλ, το οποίο πήρε το όνομά του από τον τόπο διεξαγωγής του, την καρστική σπηλιά της Βιλενίτσα, ήδη ονομαστή κατά την Αναγέννηση. Την εποχή εκείνη το Φεστιβάλ ήταν μία συνάθροιση ετεροδόξων, κυριολεκτικά μία μάζωξη κεντροευρωπαίων ποιητών, συγγραφέων και δοκιμιογράφων από διάφορες περιοχές: από την Βαλτική μέχρι την Αδριατική, από την Βέρνη μέχρι το Βελιγράδι και το Βουκουρέστι. Άνδρες και γυναίκες των γραμμάτων, κάποιοι από αυτούς Τσέχοι, Πολωνοί, Ούγγροι ή Λιθουανοί εμιγκρέδες που είχαν εγκατασταθεί σε Δυτικοευρωπαϊκές ή Αμερικανικές πόλεις ήδη από το 1945, το 1956 ή το 1968, συνάντησαν ξανά μετά από πολλές δεκατίες τους φίλους τους από την Πράγα, τη Βουδαπέστη, τη Βαρσοβία ή το Βίλνιους. Πριν από 25 και πλέον χρόνια το Λογοτεχνικό Φεστιβάλ της Βιλενίτσα εμπνεόταν από μια εξέγερση εναντίον των συνόρων και μια ανυπομονησία να εγείρει τη Μεσευρώπη από τον ύπνο της, σκεπασμένη καθώς ήταν από τους παγετώνες δυο πολιτικών και ιδεολογικών μπλοκ. Τέσσερα χρόνια αργότερα γίναμε μάρτυρες ενός θαύματος το οποίο όλοι προσδοκούσαμε, αλλά σχεδόν κανείς δεν τολμούσε να ελπίζει ότι θα γινόταν τόσο γρήγορα: την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Το κίνημα της Βιλενίτσα συνεισέφερε τη δυναμιτική φόρτιση λυρικής και αφηγηματικής ενέργειας, η οποία είχε τη δική της συμβολή στην έκρηξη της δημοκρατίας, όπως τόσο διεισδυτικά παρατήρησε το 1988 ο Ούγγρος συγγραφέας και υπερασπιστής της αντι˗πολιτικής Γκιόργκι Κόνραντ, ανακηρύσσοντας την Βιλενίτσα πρωτεύουσα της Μεσευρώπης.
Μετά από πέντε Φεστιβάλ της Βιλενίτσα πιστέψαμε, για μια στιγμή, ότι τα σύνορα είχαν εξαφανιστεί• είχαμε κερδίσει τον πόλεμο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επιτυγχάνοντας τον μόνο πολιτικό και συνάμα καλλιτεχνικό, πολιτικό και κοινωνικό στόχο της λογοτεχνίας: νίκη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κράτος δικαίου, ελευθερία λόγου. Ούτε που είχαμε κατά νου την ενδεχόμενη νίκη του καπιταλισμού.
Παρ’ όλα αυτά, το ξύπνημα καθώς χάραζε η ελευθερία ήταν γκροτέσκα τραγικό και θύμιζε το θέατρο του παραλόγου. Προμήνυε στο πεδίο της πολιτικής το θέατρο τυχαιότητας, βίας, ψεύδους, απάτης, κτηνωδών πισόπλατων μαχαιριών ˗όλα όσα είχαμε συναντήσει κατά την εφηβεία μας στα μυθιστορήματα του Μπαλζάκ και του Ζολά, τις σατιρικές μπαλλάντες του Χάινε, τις ιστορίες του Ντίκενς με το θλιμμένο χιούμορ, τις αφηγήσεις του Ντοστογιέβσκι από τον ανθρώπινο υπόκοσμο, τα θεατρικά έργα του Ίψεν, αλλά και του Τσάνκαρ για να έρθουμε και στη λογοτεχνία της Σλοβενίας. […]
[Η συνέχεια του κειμένου του Βένο Τάουφερ, ενός από τους σημαντικότερους σύγχρονους Σλοβένους ποιητές, στο 4ο τεύχος που κυκλοφορεί. Φωτογραφία: Elliott Erwitt]
