Η Αρχοντούλα Διαβάτη με το βιβλίο της Αίθριος και σήμερα! μας παρουσιάζει την έκτη της συλλογή μικροαφηγήσεων, μιας ιδιαίτερης μορφής χρονογραφημάτων που δύσκολα κατατάσσεται σε κάποια λογοτεχνική κατηγορία.
Με μια ακόρεστη δίψα για ζωή, με μια αγνή και αυθόρμητη βιβλιοφιλία, με μια καθαρά ανθρωπιστική προσέγγιση του κόσμου, επιλέγει τη θεματολογία της από τα καθημερινά, την τρέχουσα επικαιρότητα διηθίζοντάς την υπό το πρίσμα της γυναικείας ματιάς της.
Η Αρχοντούλα Διαβάτη διερωτάται, προβληματίζεται, εξερευνά. Άλλοτε προσπαθεί να βρει μια γέφυρα μεταξύ του κόσμου των αναγνώσεών της και της σκληρής πραγματικότητας της πανδημικής κρίσης του Covid-19 κι άλλοτε ισορροπεί μέσω ημερολογιακών καταγραφών ακόμη και βιβλιοπαρουσιάσεων ή μικρών ανεκδοτικών διηγήσεων.
Το σώμα του βιβλίου αποτελείται από τριάντα τέσσερα μικροαφηγήματα και είκοσι ποιήματα. Πρόκειται για κείμενα που σχεδόν στο σύνολο τους έχουν δημοσιευτεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά. Όλα μαζί τα ανθολογούμενα κείμενα συνθέτουν μία υφολογικά συμπαγή αφήγηση, ένα καλειδοσκόπιο της ζωής και των προσωπικών αναζητήσεων της συγγραφέως.
Μια φρέσκια σχεδόν κοριτσίστική ματιά, ένας διαφορετικός, ένας άλλος τρόπος θέασης του κόσμου.
Και είναι γεννημένη αναγνώστρια η Αρχοντούλα Διαβάτη. Μια αναγνώστρια μακριά από στερεότυπα, που ρουφά τα μεγάλα έργα, που αναμετριέται σε καθημερινή βάση με την παγκόσμια λογοτεχνία, συσσωρεύοντας βιβλία σημειώσεις αλλά πιο πολύ ζώντας με τα βιβλία της, απορροφημένη, ταγμένη να αναπνέει μαζί τους ακόμη και στους περιπάτους της. Μια άσβεστη πνευματική περιέργεια, μια ματιά που έχει καλλιεργηθεί μέσα από την εμπειρία της περιπλάνησης στον τόπο της την Θεσσαλονίκη αλλά και στους άλλους τόπους των βιβλίων της.
Ελεύθεροι συνειρμοί στην πληθωρική μου ελευθερία. Φαίνεται πως αφήνομαι, περισσότερο από τα ίδια τα βιβλία, να γοητεύομαι από τις κριτικές και τα αφιερώματα για τα βιβλία…. Όλο και γιγαντώνεται η όρεξη για περισσότερα διαβάσματα-μυθοπλασία και nonfiction, μυθιστορήματα, διηγήματα, νουβέλες, δοκίμια και φιλοσοφία.(σελ. 35)
Τα διαβάσματα της ένας ολόκληρος κόσμος και όπως η ίδια έχει δηλώσει σε μια από τις συνεντεύξεις της στη διαδικτυακή πύλη Πανδοχείο:
Με συγκινούν σταθερά:Ο παίκτης του Ντοστογιέφσκι, Το μάτι της γάτας της Άτγουντ, Η αρχαία σκουριά, αρκετά ποιήματα του Ντίνου Χριστιανόπουλου. Ο Καρυωτάκης, Η μαντάμ Μποβαρύ, Οι λέξεις του Σαρτρ, ο Βουτυράς και οι καταραμένοι Γάλλοι ποιητές. Τα αποσπάσματα ερωτικού λόγου του Μπαρτ, Το πουκάμισο με τους λεκέδες του Ταμπούκι, Η κατάσταση πολιορκίας της Ρένας Χατζηδάκη, ο Λούσιας του Χουλιαρά, και βέβαια Ο φύλακας στη σίκαλη κι ένα σωρό άλλα.
Μ’ ενδιαφέρουν η Κρίστεβα, ο Στάινερ, ο Ζίζεκ. Λατρεύω τα βιβλιοφιλικά βιβλία, βιβλία με θέμα τα βιβλία που όλο και πολλαπλασιάζονται ως τίτλοι. Επίσης «το εργαστήριο του συγγραφέα», βιβλία για τη συγγραφή και το συγγραφικό credo, είναι η αγαπημένη μου εκδοτική σειρά.
Και βέβαια ο κινηματογράφος, η άλλη μεγάλη αγάπη της συγγραφέως. «Οι ταινίες σαν διανομείς ονείρων, ελπίδων και κρυφών επιθυμιών του ανθρώπου θα υπάρχουν για πάντα», μας είχε πει ο μεγάλος Ίνγκμαρ Μπέργκμαν και η Αρχοντούλα Διαβάτη στο διήγημα Με το πι στο σινεμά μας περιγράφει ακριβώς εκείνον τον εσωτερικό πυρετό της προετοιμασίας παρακολούθησης του φεστιβάλ με το χιλιοτσαλακωμένο πρόγραμμα και τις φίλες κάθε χρόνο ακόμη εδώ, τον Μάρτιο και τον Νοέμβριο, παρ’ όλες τις απώλειες.
Και νά, αρχίζει η ταινία, και βλέπουν εκεί τον εαυτό τους. Lascinephilas, στο αργεντίνικο ντοκιμαντέρ της Μαρίας Άλβαρεθ οι πρωταγωνίστριες τσεκάρουν κι αυτές, υπογραμμίζουν, ονειρεύονται κι ύστερα μαγειρεύουν για την οικογένεια και τρέχουν στο φεστιβάλ, στην τελετουργία του φεστιβάλ. «Γεια σου Δέσποινα», «Γεια σου Μυρσίνη» «Είδες τίποτε καλό, τι μου συστήνεις;» (σελ.46)
Δεν είναι μόνο τα βιβλία και το σινεμά αλλά κι ο τόπος: η Τάφρος, το Τενεκεδένιο Σχολείο, η κεραμοποιία ΑΛΛΑΤΙΝΙ, τα σπίτια της Πυλαίας, το τέλος της οδού Αηδονιών, το Ντεπό, οι γειτονιές στο Χαριλάου, η Ανάληψη η Τσιμισκή.
Αγαπημένοι περίπατοι, άλλοι της περιπλάνησης, άλλοι της βιβλιότσαρκας στα στέκια της πόλης, στις λέσχες ανάγνωσης, στη Ζώγια και άλλοι της ανάγκης, όπως στο αφήγημα Μετακίνηση 6 :
Αναπνέουμε βαθιά την υγρή μυρωδιά των σαπισμένων φύλλων, κοιτάμε τον ήλιο που φεύγοντας αστράφτει σε ένα ημικύκλιο κατακόκκινο, ενώ κάποτε τα δέντρα μάς αγγίζουν καθώς περνάμε. Ηλιοβασιλέματα και ουρανός με σωρείτες, σύννεφα υπόλευκα και ρόδινα, και όσο το φθινόπωρο προχωράει και νυχτώνει γρήγορα, πρέπει να ξεκινάμε νωρίτερα, όλο και πιο νωρίς. (σελ.111).
Παρέα με τον Κυρ-Πανικό, βράδια και βράδια αϋπνίας, νύχτες και νύχτες λουσμένες στον ιδρώτα του φόβου.
Ένα πανοπτικόν, που ελέγχει αδιακρίτως τις ζωές τους, καταπίνει τις σκέψεις και τα όνειρα, τις προοπτικές και τα σχέδια όλα και βάζει στην ατζέντα για συζήτηση ένα σωρό θέματα κρυμμένα επιμελώς κάτω από το χαλί. (σελ. 94)
Η αστική περιήγηση, η μαγική ικανότητα της συγγραφέως για συσχετισμούς και απρόβλεπτες συνάψεις μας είναι γνωστή και ιδιαιτέρως αγαπητή και από τα προηγούμενα βιβλία της. Πιθανόν νάναι ο δικός της μοναδικός τρόπος να κατανοεί το περιβάλλον γύρω της, η δική της προσωπική μυθολογία.
Ύφος λιτό, γλώσσα ανεπιτήδευτη, πυκνή και ρέουσα, ματιά λυρική που συχνά καμουφλάρεται από μια περιέργεια σχεδόν δημοσιογραφική για τον κόσμο γύρω της. Η Αρχοντούλα Διαβάτη είναι ολιγογράφος, γνωρίζει πώς να ισορροπεί μεταξύ του προσωπικού και του συλλογικού με ένα δικό της ιδιαίτερα σοφό τρόπο.
Η ίδια πάντως δηλώνει ρακοσυλλέχτης:
Είμαι ρακοσυλλέχτης Δεν ξέρω τι κάνουν οι άλλοι αλλά έχω ανάγκη από το παραμικρό: παροιμία, στίχο τραγουδιού, κουβέντα στο δρόμο ή σχόλιο στο λεωφορείο. Καιρό τώρα που γράφω έχω χάσει την … ανιδιοτελή χαρά του διαβάσματος. Διαβάζω εφημερίδα και υπογραμμίζω, βιβλία και υπογραμμίζω, κυκλώνω, σημειώνω. Πού είναι η καθαρή απόλαυση της γραφής; Άφαντη. Αφού σημειώνω τα πάντα, τα ξεχνάω σε ημερολόγια και στις τελευταίες σελίδες των βιβλίων μου για να τα χαιρετήσω κάποτε σαν παλιούς γνωστούς όταν βρεθούν από τυχαίες ανασκαφές μπροστά μου και πάλι.
Τα είκοσι ποιήματα που παρεισφρέουν ανάμεσα στα πεζά δημιουργούν γέφυρες, που ως μικροί αναστεναγμοί βοηθούν στη συνοχή των κειμένων και επιτείνουν τον βιωματικό χαρακτήρα του βιβλίου που εστιάζει στην αυτογνωσία και στην αναζήτηση ταυτότητας και νοήματος.
Την ποιήτρια Αρχοντούλα Διαβάτη την είχαμε γνωρίσει το 2017 με την συλλογή Όπως η Μπερλίνα. Μια συλλογή με χιούμορ και ευαισθησία για τα ανθρώπινα και μια ιδιαίτερη αίσθηση του επείγοντος που χαρακτηρίζει και τα ποιήματα αυτού του βιβλίου, μια ενέργεια άκρως ερωτική αν και καμουφλαρισμένη διακριτικά.
ΦΥΤΟΛΟΓΙΟ
Το φετινό καλοκαίρι
Αγνώριστο σε λίγο
Συμπιεσμένο στις τελευταίες σελίδες
Σ΄ένα βαρύ βιβλίο
Θα ταξινομηθεί
Τα αγκαθωτά και κοφτερά του φύλλα
Τώρα ακίνδυνα
Άνθη, ταξιανθίες βλαστοί και ρίζες
Ένα αποτύπωμα μονάχα –
Το σκούρο μαβί περίγραμμα της μνήμης.
Κλείνοντας να μου επιτραπεί να σημειώσω, ότι πολλές από τις μικροαφηγήσεις της Αρχοντούλας Διαβάτη, τα ιδιαίτερα αυτά χρονογραφήματα, οι μικροϊστορίες της, ανθολογημένες από το σύνολο του έργου της, αποτελούν άριστο υλικό για να πλαισιώσουν ένα αφιέρωμα στην νεότερη ιστορία της Θεσσαλονίκης, στα καλλιτεχνικά δρώμενα και στους ανθρώπους της, συνεισφέροντας ουσιαστικά στην πολιτισμική της ιστορία.
