Το βιβλίο της βροχής του Αλέξη Σταμάτη
Ο Αλέξης Σταμάτης είναι ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς εκπροσώπους της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας (ενδεικτικά αναφέρονται τα έργα του Ο έβδομος ελέφαντας, Μπαρ Φλωμπέρ, Ζωή, Μοτέλ Μορένα, Αθώα Πλάσματα), του οποίου η παραγωγικότητα δεν εξαντλείται στα μυθιστορήματα, καθώς έχει εκδώσει επίσης συλλογές διηγημάτων, ποιητικές συλλογές και θεατρικά έργα· τα έργα του χαρακτηρίζονται από τον ιδιαίτερο, προσωπικό (αλλά και ανεπιτήδευτο) τρόπο γραφής.
Ένα από τα πρόσφατα μυθιστορήματά του (2015) είναι Το βιβλίο της βροχής (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Καστανιώτη», όπως και τα περισσότερα μυθιστορήματα του Αλέξη Σταμάτη). Τα νοήματα που συμπυκνώνει το βιβλίο, καθώς και τα μηνύματα που επιχειρεί να στείλει ο συγγραφέας συνοψίζονται στην ευκαιρία που προσφέρει στους ήρωες (ή μήπως αντιήρωες;) του βιβλίου ένα φυσικό φαινόμενο (βροχή) για μια διαυγή ενατένιση του εαυτού τους. Η πλοκή είναι τοποθετημένη σε συγκεκριμένο τόπο (Αθήνα) και χρόνο (καλοκαίρι του 2009), αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο συγγραφέας επιχειρεί να θέσει όρια στις κεντρικές του ιδέες, και αυτό φανερώνεται από τη δομή και την αφήγηση που δεν αφήνουν περιθώρια για παρερμηνείες: Καταρχάς ο χρόνος έχει την σημασία του –καλοκαίρι του 2009, μιας χρονιάς εξαιρετικά δύσκολης, λίγους μήνες μετά τον θλιβερό Δεκέμβριο του 2008, λίγο πριν από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης. Μια μέρα ηλιόλουστη, που τίποτα δεν προμηνύει την επερχόμενη καταιγίδα. Έπειτα, ο τρόπος με τον οποίο ξεσπά η καταιγίδα, μια νεροποντή πρωτοφανούς έντασης και διάρκειας 3 ωρών και 14 λεπτών που παρασύρει τα πάντα. Οι ήρωες του μυθιστορήματος είναι πρόσωπα εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους: η έφηβη κοπέλα και η δύσκολη σχέση με τη μητέρα της, οι δύο μετανάστες που μένουν στην απέναντι πολυκατοικία, η νεαρή φοιτήτρια με τον κλειστό χαρακτήρα, η παλιά ηθοποιός με τις αναμνήσεις και τον θυρωρό της πολυκατοικίας, ο νεαρός από την επαρχία που κυνηγά την τύχη του στα talent show, ο ηλικιωμένος άνδρας που παρά την άνοια βασανίζεται από τους δαίμονες του παρελθόντος, ο συγγραφέας που ετοιμάζεται να εκδώσει το νέο του βιβλίο κ.α. Πρόκειται για ένα ετερόκλητο πλήθος ανθρώπων τόσο διαφορετικών, τόσο μακρινών, αλλά και τόσο κοντινών μεταξύ τους, τόσο ξένων, αλλά και τόσο οικείων, το οποίο διασταυρώνεται με έναν τρόπο αριστοτεχνικό και συνδέεται με μια λεπτή κλωστή, γεγονός που μαρτυρά την εκπληκτική αφηγηματική μαεστρία του συγγραφέα. Παρά το γεγονός, λοιπόν ότι οι ήρωες του βιβλίου ζουν ή κινούνται σε διαφορετικούς χώρους, ακόμη και όταν συνδέονται με κάποιον τρόπο μεταξύ τους, παρουσιάζουν ένα βασικό κοινό χαρακτηριστικό: έρχονται αντιμέτωποι με τον εσωτερικό τους κόσμο, ξεκινούν ένα ταξίδι με πυξίδες τον χρόνο, την σχέση του ανθρώπου με αυτόν και τελικό προορισμό την αυτογνωσία. Και αυτό το ταξίδι διαρκεί ακριβώς όσο διαρκεί και η βροχή, 3 ώρες και 14 λεπτά –χρόνος που αποδεικνύεται αρκετός για την τελική ατομική συνειδητοποίηση.
Η βροχή λειτουργεί ως καθαρτήριο, ως στοιχείο που εξαγνίζει τις ψυχές των ανθρώπων, καθώς ανακόπτει τους ρυθμούς της καθημερινότητάς τους και τους επιτρέπει να έρθουν αντιμέτωποι με τα μύχια της ψυχής τους, τις πραγματικές επιθυμίες τους, το παρελθόν τους. Παρά την ένταση, την ορμή και τον καταιγιστικό της ρυθμό, η βροχή θυμίζει τον ήχο μιας καλά ενορχηστρωμένης συγχορδίας, από το βάθος της οποίας αναδύονται μια απαράμιλλη ομορφιά και μια νηφάλια τρυφερότητα, που εν τέλει ανοίγουν τον δρόμο προς την αυτοσυνειδησία. Το πέρας της βροχής σηματοδοτεί και την μετάβαση των ηρώων σε επίπεδα που ποικίλουν ανάλογα με τον χαρακτήρα κάθε προσώπου και οδηγούν είτε στην τολμηρή ενατένιση του πραγματικού τους εαυτού, είτε στην υποταγή που επιβάλλουν οι ενδόμυχες φοβίες και οι ενοχές. Γι’ αυτό, μάλλον ο αληθινός προβληματισμός ξεκινά όταν τελειώνει η βροχή. Ως τελική παρατήρηση, επισημαίνεται ότι τα γεγονότα παρουσιάζουν στοιχεία κλιμάκωσης που θυμίζουν κινηματογραφικές εικόνες, και ο αναγνώστης –χάρη στις ζωντανές περιγραφές– διαμορφώνει την εντύπωση ότι αφουγκράζεται τον ήχο κάθε σταγόνας που πέφτει και του νερού που ρέει ασταμάτητα.
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Φωτογραφίες: Harry Gruyaert. Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.]
