Τις τελευταίες ημέρες του 2018 κυκλοφόρησε μια ποιητική συλλογή με τον πολύ ενδιαφέροντα τίτλο Παρασημαντική (εκδόσεις Θράκα). Η ερμηνεία της λέξης του τίτλου έχει εν αρχή τη σημασία της, καθώς σηματοδοτεί τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας του βασικού συστατικού της συλλογής που είναι οι λέξεις. Η προέλευση, λοιπόν, είναι από το ρήμα παρασημαίνομαι, σημειώνω ή παριστάνω με σημεία τους μουσικούς ήχους, τη διάρκειά τους. Όπως στη Βυζαντινή μουσική, όπου η παρασημαντική είναι ένα σύστημα σημειωτικής απεικόνισης των ήχων, δηλαδή παράθεσης των σημείων που φέρουν τα ονόματα από τις ορισμένες νότες και τη διάρκειά τους, έτσι και στην ποιητική συλλογή του ο Άκης Παραφέλας ορίζει με τη δική του μουσικότητα, καταργώντας τα φορμαλιστικά πρότυπα και δίνοντας μια νέα, μοντέρνα εκδοχή εκφραστικής αποτύπωσης, το περιβάλλον στο οποίο θα ακουστεί η ποιητική του. Πολλές φορές, οι λέξεις ορίζουν τον χώρο που θα ακουστούν και παίρνουν τον χώρο που διεκδικούν στην αφήγηση.
Η συλλογή χωρίζεται σε τρία μέρη, τρεις ειδολογικές κατηγορίες της παρασημαντικής. Στα δύο πρώτα μέρη της ποιητικής συλλογής κυριαρχούν δύο σημαντικά μοτίβα, αυτά του χρόνου και του ανθρώπου. Πολλές φορές η σχέση τους είναι αμφίδρομη, με την έννοια ότι ο άνθρωπος βρίσκεται σε άμεση σχέση με την πορεία του χρόνου. Ο χρόνος είναι παρών στη δράση του ανθρώπου, είναι ζωτικό συστατικό της εξέλιξης του τώρα στο μετά.
Από την αρχή διατυπώνεται η ανάγκη ενός σκοπού και αυτή η ανάγκη δημιουργεί μια τάση για εξέλιξη. Χωρίς εξέλιξη δεν μπορεί να προσεγγιστεί κανένας στόχος. Έτσι, από νωρίς γεννιέται η ιδέα μιας δημιουργικής πορείας μέσα από τις λέξεις, προκειμένου να οριστεί η σχέση με το ποιητικό υποκείμενο, με τον άλλον. Αναπτύσσεται μια στενή ματιά πάνω στον άνθρωπο που τσαλακώνεται, που ζει στο περιθώριο και τον προσπερνά η πραγματικότητα. Παρουσιάζει το πόσο ταχύρυθμη έγινε η καθημερινότητά μας.
Υπάρχει, λοιπόν, η αποτύπωση ενός σκοπού στις λέξεις και αυτός ο σκοπός είναι να δοθεί ένας προορισμός, μια πορεία εξέλιξης μέσα από τις σελίδες των ποιημάτων. Αυτή η πορεία εκκινεί από το βασικό στοιχείο, τον άνθρωπο, προσπαθώντας να του δοθεί μια ταυτότητα. Συνεχίζει στον δρόμο, έχοντας, όμως, τον άνθρωπο ως βασικό συστατικό και αναφαίρετο κομμάτι του δρόμου και αυτού που σημαίνει ο δρόμος για την πορεία του ανθρώπου. Η κατάληξη βρίσκεται στην ανάγκη για ένωση, ουσιαστικά μυστική, με τον άλλο άνθρωπο, με το ποιητικό υποκείμενο που ενσαρκώνει τον άλλο και με τον εαυτό μας. Η ένωση αυτή δεν μπορεί παρά να ταυτίζεται με το κατονομαζόμενο υποκείμενο, την Ειρήνη Ξένου.
Επιχειρώντας μια ερμηνεία του ονόματος που καταγράφεται αρκετές φορές στη συλλογή και σε σχέση με την παρουσία του ανθρώπου μέσα σε αυτήν, ο Άκης δημιουργεί το ποιητικό του υποκείμενο, την Ειρήνη Ξένου, η οποία υπάρχει σε δεύτερο πρόσωπο και συνομιλεί μαζί της. Η Ειρήνη Ξένου όμως είναι ο ίδιος, είναι ο άλλος, είναι ο καθένας. Μπορεί να πει κάποιος ότι το ποιητικό υποκείμενο αποτελεί τον συνομιλητή που επινοούμε για να διαφωνήσουμε με τον εαυτό μας, πολλές φορές χωρίς να βρίσκουμε δίκιο ή άδικο.
Μια άλλη ερμηνεία του επιθέτου Ξένου μπορεί να είναι μία προβολή των αποκαλούμενων ξένων, των διαρκώς κυνηγημένων προσφύγων που ζουν ξένοι σε μια κοινωνία που τους περιφρονεί, τους φθονεί. Αυτοί οι ξένοι βρίσκονται πλάι στους τσαλακωμένους ανθρώπους του περιθωρίου και φέρουν τα τραύματα του πολέμου, το σώμα τους καπνίζει από τη βία.
Όσο για την Ειρήνη, δεν είναι απίθανο να αποτελεί την επίκληση για κάτι το επιθυμητό, το προσδοκώμενο από τη βασανιστική πορεία μέσα στον χρόνο και τη ζύμωση με τον πόνο και την αδιαφορία. Αυτό το επιζητούμενο είναι η ειρήνη μέσα μας και γύρω μας. Καθώς η έννοια της ειρήνης ταυτίζεται με την έννοια της ελευθερίας, ένα στοιχείο που φαίνεται να διαπερνά όλη τη συλλογή είναι η διαρκής αναζήτηση για ελευθερία. Η ελευθερία, εσωτερική και εξωτερική είναι διαρκώς ένα ζητούμενο, ένα αίτημα που πολλές φορές μένει ανολοκλήρωτο.
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο της συλλογής είναι η σημασία που ο Άκης Παραφέλας επιλέγει, με συνειδητό τρόπο, να δώσει στα πράγματα.
Η ματιά είναι ιδιαιτέρως διεισδυτική και η γραφή στα περισσότερα σημεία είναι έντονα ρεαλιστική, εναγώνια και αποτυπώνει μια πραγματικότητα που περνάει απαρατήρητη από το φευγαλέο πέρασμα της συνήθειας και της αδιαφορίας.
Η επαφή και ο έρωτας είναι το κυρίαρχο μοτίβο του τρίτου μέρους της συλλογής. Στιχομυθίες μεταξύ εραστών, πληθυντική παρουσία του άλλου, ο άλλος βρίσκεται παντού και πουθενά. Η επαφή μέσα από το άγγιγμα, το κράτημα, το φίλημα, ακόμη και η συνομιλία είναι διαρκής και ουσιαστική για τον άνθρωπο.
Τέλος, παράλληλα με τα καθοριστικά μοτίβα του χρόνου και του ανθρώπου, υπάρχει ένας ακόμη στόχος, τον οποίο ο Άκης Παραφέλας θέτει μέσα στη συλλογή του και αυτός είναι η αλήθεια. Πώς, όμως συνδέεται η αλήθεια με την επαφή που αναφέρεται παραπάνω; Η απάντηση δίνεται πάλι με ερώτηση: υπάρχει καλύτερος τρόπος να φτάσεις στην αλήθεια, παρά μέσα από την επαφή, την αληθινή επαφή;
Έτσι, η απάντηση στα ουσιαστικά ζητούμενα της συλλογής που είναι η κατάργηση των προσωπείων, η βίωση της αγωνίας του ανθρώπου και η πορεία μας μέσα από την απουσία, είναι η μετουσίωση του άλλου στο εγώ, της ετερότητας στην ταυτότητα. Αυτή η άποψη και η εξ αρχής στοχοθέτηση συγκεκριμένων ζητουμένων σίγουρα έχει την αναφορά του στη διδασκαλία του Χέγκελ και στην ιδέα του για την πορεία του πνεύματος της ιστορίας μέσα στην ανθρώπινη παρουσία, καθώς και την ιδέα της μετουσίωσης, δηλαδή της ουσιαστικής αλλαγής της ουσίας ενός πράγματος σε ένα άλλο. Ο Άκης Παραφέλας επιχειρεί την μετουσίωση του άλλου στο εγώ, με παράλληλη κατάργηση των διαχωριστικών ορίων του χρόνου, της διαφορετικότητας και της θέσης που έχουμε στην κοινωνία.
Κλείνοντας, αξίζει να αναφερθεί η οφειλή του συγγραφέα σε δύο μείζονες μορφές της λογοτεχνίας, τον Γιάννη Ρίτσο και τον Πάμπλο Νερούδα. Θεωρώ πως είναι δηλωτικό της ουσιαστικής πρόσληψης της ποιητικής της αγωνίας για τον άνθρωπο του Γιάννη Ρίτσου η βαθιά ρεαλιστική ανθρώπινη ματιά μέσα στην Παρασημαντική, καθώς και η έντονη ερωτικότητα ειδικά στο τελευταίο μέρος της συλλογής εμφανίζει την ερωτική εξομολόγηση του σώματος που είναι παρούσα στην ποίηση του Πάμπλο Νερούδα. Έτσι, ο Άκης Παραφέλας αφομοιώνει και εντάσσει δημιουργικά δύο σημαντικά λογοτεχνικά μοτίβα, τα οποία βρίσκουν τη σωστή θέση του στη συλλογή.
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Ζωγραφική: Joan Miro. Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.]
