Βιβλία που μέσα στο 2017 διάβασα και ξεχώρισα, μεταξύ άλλων, το καθένα για το δικό του ειδικό βάρος.
Ποίηση
Δήμητρα Χριστοδούλου, Παράκτιος οικισμός (Μελάνι). «Μακρυά, στη γραμμή του ορίζοντα, / Ανοιγοκλείνει ένα στόμα. / Βλέπω την κόκκινη γλώσσα / Που πλαταγίζει στον φάρυγγα / Μιαν άυλη μπουκιά από κρότους». Δεξιοτεχνικός λόγος, ποιητικό ήθος κατατίθενται από την στιβαρή και έμπειρη γραφίδα της ποιήτριας. Η αμφιβληστροειδής σάρωση ενός σκληρού και πάνδεινου κόσμου γύρω μας επαναπροσδιορίζεται και μεταστοιχειώνεται σε ποιητικό σύμπαν πολλών διαστάσεων όπου διαφαίνεται εντέλει η προκοπή να διασταλλεί το όριο να γίνουν οι υπερβάσεις εκείνες που πυροδοτούν την ανατροφοδότηση της ελπίδας. «Πώς, ύστερα, υπό τη θυμηδία των κυμάτων, / Να μπούμε στην ουρά με καραβάνα / Και πώς στο τέλος τέτοιαν αλητεία / να ξαναπείς ψυχή;»
Γιάννης Στίγκας, Εξυπερύ σημαίνει χάνομαι (Μικρή Άρκτος). «Από τον ουρανό/ Πέφτουν οι απλοί άνθρωποι/ Μία εκ των συνεπειών /Η Ερυθρά Θάλασσα». Συλλογή 17 ποιημάτων, που οργανώνεται γύρω από τον θεματικό άξονα πτήση-πτώση με τον αναγγνωρίσιμο κώδικα γραφής του ποιητή: γλώσσα ρεαλιστική και γοητευτικά περιδινητική, με ειρωνικές διαστρωματώσεις ενίοτε, επαναξιολογεί τα ύψη με τρόπο αντιστικτικό της πτώσης, και δεν μπορεί παρά να αφήνει τον αναγνώστη συνεπαρμένο και εκκρεμή όπως ακριβώς σε μια πτήση με διπλάνο. «Φυσικά, δεν αφήνω τίποτα στην τύχη/Φοράω γυαλιά πιλότου/ για να μη βλέπετε το ασσόδυο μέσα στα μάτια μου».
Ειρήνη Καραγιαννίδου, Παραθαλάσσιο οικόπεδο (Πανοπτικόν). «Και τι σε νοιάζει αν πίσω από τα παράθυρα κόβουν τις φλέβες τους οι λέξεις». Γλώσσα αιφνιδιαστική και αφαιρετική, ωστόσο σε καμια περίπτωση επίπεδη, αποχρωματισμένη από άλλους ποιητικούς συγχρωτισμούς, με χωνεμένη την ποιητική αύρα του υπερρεαλισμού, που με βεβαιότητα η ποιήτρια Ειρήνη Καραγιαννίδου την δομεί στα μέτρα εκείνα που η ίδια επιλέγει να εγκιβωτίσει το παραθαλάσσιο οικόπεδό της και τα σημαίνοντα μνημονικά υλικά του. «Έχετε δει, υποθέτω, θάλασσα να πνίγεται σε άνθρωπο/ να λέει όλα μέσα.»
Δημήτρης Γλυφός, Αντιχρονισμός (Σμίλη). «Τρύπωσε υγρασία στις μετωπικές ρυτίδες/στη χλόη των βλεφάρων εξατμίστηκε/κι εσύ επιμένεις /να μπερδεύεις τα σπίτια με ανθρώπους,/τούς ανθρώπους με ψυχές.»
Διεξοδικά αρθρώνεται μια στιβαρή γλώσσα, αναπτύσσοντας μια ποίηση χωρίς περιστροφές. Το ποιητικό Εγώ, άλλοτε γειωμένο στο πραγματικό κι άλλοτε να διεμβολίζει το ασυνείδητο σε βάθος, ύψος και πλάτος που ο ποιητής διαχειρίζεται με την ευελιξία του έμπειρου και την αποφασιστικότητα του τολμηρού. Αποδομεί και στη συνέχεια αναδιατάσει τη νέα πραγματικότητα αποσφραγίζοντας στεγανά εκφραστικών διόδων, απελευθερώνοντας έτσι μια μυική ποίηση που διασφαλίζει στον αναγνώστη την αμεσότητα στον ποιητικό χωροχρόνο του ποιητικού συμβάντος. «Σου έγνεψα/σε κέρασα/σε ψήλωσα δυο πόντους./Κι από τότε αλάφρυναν οι μέρες μου/και βάρυναν οι νύχτες.»
Έντνα Βίνσεντ Μιλέυ, Λίγα σύκα απ’ τα γαϊδουράγκαθα, μτφρ. Χαρίλαος Νικολαΐδης (Θράκα). «My candle burns at both ends It will not last the night/ But ah, my foes, and oh, my friends/ It gives a lovely light» (ο κερί μου φλέγεται κι από τις δυο μεριές·/ Δεν θα βαστήξει όλο το βράδυ· Μα ω, φίλοι μου καλοί, και αχ, έχθρες παλιές -/ Πανέμορφα δαμάζει το σκοτάδι). Εντελώς νεοφερμένη στα καθ’ ημάς δίγλωσση συλλογή ποιημάτων και σονέτων της πιο αγαπημένης και πολυδιαβασμένης και βραβευμένης με Πούλιτζερ αμερικανίδας ποιήτριας στα 1920. Με τον ευφάνταστο και υπαινικτικό τίτλο, ο οποίος στο πρωτότυπο κείμενο απαντά ως A few figs from thistles, μας μυεί σε μια προσωπικού ύφους ποιητική κατάθεση. Ζώντας η ίδια μια αντισυμβατική , μποέμ και απαλλαγμένη από αγκυλώσεις ζωή, έτσι αντισυμβατικά διαχειρίστηκε και την ποιητική της. Αυτή η ισοτοπία ζωής-έργου, μας επιτρέπει να απολαμβάνουμε μια πειστική εντέλει, θαρραλέα, λυρική, άλλοτε και υπαινικτική με έναν γοητευτικό τρόπο, ποίηση. Η δίγλωσση έκδοση σαφώς μας προσφέρει την ευχέρεια να απολαύσουμε τους λεκτικούς υπαινιγμούς , την σοφή τοποθέτηση των λέξεων και των ευδιάκριτων ηχητικών παρηχήσεων.
Πεζογραφία
Ιφιγένεια Σιαφάκα, Λευκό από χθες (Σμίλη). Ατμοσφαιρικό επιστολικό μυθιστόρημα, όπου σε ένα περιβάλλον καιρικού αποκλεισμού ορθώνεται ο θεματικός άξονας. Έχοντας απόλυτη χειριστική αίσθηση των εκφραστικών της μέσων, τα υλικά της γ-ρ-αφής που μας παρουσιάζει η Σιαφάκα είναι τα υλικά ενός έργου που δεν εξαντλείται απλώς σε μία εξιστόρηση: Το χιόνι είναι ο καμβάς επάνω στον οποίον διαπλέκονται, με επιδέξιες ραφές από την συγγραφέα (ειρωνεία, αποδόμηση, μπουρλέσκ, ποιητικό και θεατρικό ύφος), οι πολύπλοκες σχέσεις που διέπουν τα μέλη της μικρής κοινωνίας της κωμόπολης του Λαβίλ, ανασκάπτονται οι ψυχισμοί, ενώ τα φιλοσοφικά υπόβαθρα αναδεικνύονται αρωγοί για την μεταστοιχείωση της πάσης αιτιολογίας απώλειας. Η απώλεια και οι συνιστώσες της, η βία και η τρέλα είναι η δυιλισμένες πρώτες ύλες. Ένα ανάγνωσμα με πολύτιμο αξιακό βάρος.
Georges Rodenbach, Μπρυζ, η νεκρή, μτφρ. Ιωάννα Αβραμίδου (Σαιξπηρικόν). Η νουβέλα, αρχετυπικό συμβολικό έργο του Βέλγου συγγραφέα Rodenbach, γραμμένη το 1892 διατηρεί μια αξιοσημείωτη διαχρονικότητα. Ο ήρωας του έργου Υγκ Βιαν, απαρηγόρητος χήρος, προσπαθεί να εξαπατήσει τη φθορά και το τελεσίδικο τού Θανάτου, «μετοικώντας» στην εμμονή τής ιδεατής αθανασίας που του προσφέρει η υλική αντοχή των αντικειμένων της νεκρής συζύγου του, επιπλέον ταυτίζοντας τη νεκρή με την Μπρυζ, μια βελγική μυστικιστική πόλη με φλέβες αμέτρητων καναλιών, έντονα πένθιμη και συνθλιπτική ατμόσφαιρα, η οποία σιγά σιγά τον αποσυνθέτει και τον εξοντώνει.Το έργο χαρακτηρίζεται από τον θρίαμβο των συμβολιστικών αναφορών και κωδίκων,την αξιοσημείωτη ποιητική ροπή και την πρωτοποριακή του φόρμα. Μέσα από τη δεξιοτεχνική μετάφραση της Αβραμίδου, ο αναγνώστης δεν μπορεί παρά να απολαμβάνει ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί.
*****
[Όπως κάθε χρόνο, από τα Χριστούγεννα μέχρι και το τέλος των γιορτών δημοσιεύουμε τις λίστες των συνεργατών μας για τα δικά τους αγαπημένα από τη χρονιά που φεύγει: καταγράφονται βιβλία, μουσικές, ταινίες, παραστάσεις, ό,τι μας άρεσε απ’ το έτος που πέρασε. Δεν πρόκειται για λίστες με “τα καλύτερα του 2017” –τα πνευματικά γεγονότα δεν μπορεί να κατατάσσονται με τέτοιο τρόπο–, αλλά γι’ αυτά που κατά την υποκειμενική κρίση των γραφόντων αξίζει ίσως να προσεχτούν περισσότερο.]
Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.
