Ξεχωριστή ποιητική μαρτυρία εποχής
Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη, Λιγοστεύουν οι λέξεις, εκδ. Μελάνι, Αθήνα 2017.
Ασυνήθιστος απλός τίτλος για ποιητικό έργο, κι όμως τόσο κατάλληλος. Με τον τίτλο αυτόν η ποιήτρια καταθέτει το θέμα της (την τραγική εικόνα συνανθρώπων της προσφυγιάς) και ο αναγνώστης συμπληρώνει τον τίτλο με την ίδια απλότητα: Λιγόστεψαν οι λέξεις γιατί ο πόνος μας Μεγάλωσε. Ή ακόμα καλύτερα όπως η ίδια το λέει:
«Λιγοστεύουν οι λέξεις
Μουδιασμένες
λιώνουν στο στόμα χάπι πικρό. …» (σελ. 39)
Το θέμα μιας κρίσιμης Ιστορικής αναφοράς δεν θα μπορούσε να αποδοθεί τόσο βαθιά, αναλυτικά και τόσο, ποιητικά παρά μόνο από μία ποιήτρια που έχει σπουδάσει την ανθρώπινη ψυχή και κάτι ακόμα: έχει εμπειρία του θέματος.
Η ποιήτρια έχει ζήσει το συναίσθημα του πρόσφυγα στις πολλαπλές μορφές του. Το παρελθόν συνδεδεμένο με γονείς πρόσφυγες του 1922, η ίδια φευγάτη για σπουδές στη Σουηδία και η συνθήκη της αποκοπής να συνεχίζεται και στην τρίτη γενιά.
Η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη έχει ζήσει και τις εξωτερικές δύσκολες συνθήκες προσαρμογής και τις εσωτερικές διαταράξεις της ψυχής του πρόσφυγα: την αποξένωση, τον πόνο αποκοπής, την πικρή νοσταλγία και αργότερα το δίλημμα της επιλογής. Χωράνε δυο πατρίδες στην καρδιά; Την εκ νέου αποκοπή από τη δεύτερη πατρίδα. Την επίγνωση ότι μπορεί κανείς να ζει στον έναν τόπο φέροντας στην καρδιά τον άλλο εστιάζοντας στην αγάπη «πατρίδα μου η αγάπη» την πηγή κουράγιου, ελπίδας, ζωής.
«πατρίδα μου η αγάπη
το χώμα των δακρύων μας
αρχαίες λέξεις οι λέξεις μου
λέξεις που μου φανέρωσαν τον κόσμο
ψίθυροι ακατάληπτοι στο μοιρολόι μάνας
τόποι που μ’ έδεσαν στις κόγχες τους
εδραιωμένοι μέσα μου μ’ ορίζουν
πατρίδα μου ο ήλιος
η βροχή τα δέντρα τα βουνά
ρίζες βαθιές αρχέγονες
το χώμα που πατάω στέρεα
το χώμα που θα με χωνέψει
πατρίδα μου ο κόσμος
πατρίδα μου η αγάπη» (σελ. 74).
Ποιητικό έργο η ιστορική κατάθεση της εποχής μας. Η προσφυγιά σε όλες τις μορφές της. Ο πρόσφυγας που ήρθε στην Ελλάδα και ο Έλληνας που έφυγε πρόσφυγας. Όλοι στην ίδια μοίρα.
«Κλάδεψαν τις φτερούγες μας
τις φύτρες μας τις ξερίζωσαν…» (σελ. 43)
Και η ματιά απλώνεται σε όλο τον πλανήτη.
Ολόκληρη η ανθρωπότητα γίνηκε
«θρύμματα διάσπαρτα
διάτρητου δοχείου…» (σελ. 41)
τόσα πολλά τα θρύμματα των ανθρώπων που ακόμα και η Γη:
«Υγρή ανασαίνει η γη και πύρινη…
τον πόνο των ανθρώπων πώς να καταπιεί» (σελ. 51)
Κι εμείς θεατές χωρίς λέξεις :
«Προχωράμε με μάτια κλειστά
σκοτάδι η άμμος μας σκεπάζει»… (σελ. 57)
Με την διεισδυτική ματιά της επιστήμης της παρακολουθεί την ψυχή και την ζωή των ανθρώπων. Σε κάθε ποίημα της καταγράφει την ιστορία της παγκοσμιότητας όπως τη βιώνουμε και κανείς μας δεν μπορεί να την αποφύγει.
«Ξεριζωμένα δέντρα οι τόποι μας.
Πρόσφυγες οι γονείς
μετανάστες εσωτερικοί μετά
άπλωσαν μέσα τους ρίζες κομμένες.
Ξεριζωμένα δένδρα δυο φορές κι εμείς…
Και τώρα των παιδιών μας η σειρά….» (σελ. 13)
Η ποίηση της απλώνεται και σε άλλα μορφές ποιημάτων που όμως αντικαθρεφτίζουν το κύριο της θέμα, όπως αυτό το αριστούργημα όπου αγγίζει το φόβο επικυριαρχίας της βαρβαρότητας στων ανθρώπων τις κοινότητες και όπου υπαινίσσεται το φόβο της απώλειας της ανθρώπινης λαλιάς, του ανθρώπινου πολιτισμού κατ’ επέκταση…
«Από παλιά τ’ άλαλο πουλί χωρίς λαλιά
χωρίς φωνή βρεγμένο στη βροχή μονάχο
σε βράχια σε σκοτεινές σπηλιές πετούσε…» (σελ 66)
και συνεχίζει με ένα ακόμα, κι ακόμα ένα …κι ένα άλλο…και ..και… για να δώσει και την καθαρτική διέξοδο.
«Είμαστε από καλή γενιά (δανεισμένος από Ελύτη)
γόνοι γλάρων ερωτευμένων…» που
«Αδημονούν προετοιμάζονται
να σηκώσουν τον ουρανό
να σβήσουν με το απαλό τους χνούδι αρχαία μουντάδα» (σελ.71)
και να κλείσει το έργο με το θαυμάσιο ποίημα της που σαν νερό απλώνεται
Γίνομαι Γιαλός:
γίνομαι γιαλός
γιρλάντες γεμάτο γιασεμιά
γόνος γης γόνιμης
γαμέτης γαλήνης
γαζία γίνομαι γενέθλιας γης
γαλαξιών γεωμέτρης
γεννώ γαλουχώ
γη γεράνια γεμάτη
γιαλός γεμάτος γιασεμιά (σελ. 75)
ΛΙΓΟΣΤΕΥΟΥΝ ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ –Μεγαλώνει ο πόνος. Ένα ξεχωριστό βιβλίο ποίησης, έργο ουσίας –συναίσθημα και σκέψη δεμένα με διάθεση μελαγχολίας. Εκφράζεται λυρικά άλλοτε με πυκνό, πολυεπίπεδο και αλληγορικό και άλλοτε αφηγηματικό ποιητικό λόγο και αγγίζει τον πνευματικό και ψυχικό κόσμο του αναγνώστη. Όπως πολύ εύστοχα γράφει στην κριτική του ο Κώστας Τραχανάς: «Ζωντανεύει, η ποιήτρια με τους στίχους της, τις πιο μύχιες αναμνήσεις της ζωής της, μετουσιώνει τη μνήμη σε ύλη και υλικό και φωτίζει τα εσώτερα βάθη της ανθρώπινης ψυχής. Αναπλάθει πολύ ζωντανά εικόνες και καταστάσεις και μας εμψυχώνει για να παραμείνουμε ζωντανοί».1.
*Η Despina Lala Crist είναι συγγραφέας από πρόσφυγες γονείς, φευγάτη και η ίδια για σπουδές που κατέληξαν να ζει στο Λένοξ της Μασαχουσέτης της Αμερικής. Με τον ελληνιστή σύζυγό της Robert Crist είναι οι μεταφραστές στην αγγλική του δίγλωσσου ποιητικού βιβλίου της Διώνης Δημητριάδου, Λέξεις απόκρημνες, 2017, Μικρές Εκδόσεις, όπως και του Αντώνη Σκιαθά, της Αθηνάς Τιτάκη (προσεχείς εκδόσεις) κ.ά. Βιβλία της έχουν κυκλοφορήσει σε ελληνικές εκδόσεις (Κέδρος και Καστανιώτη κ.α.). Έχει εντρυφήσει στη ζωή και στο έργο της Έμιλυ Ντίκινσον και έχει εκδώσει στην Αμερική το έργο της μεταφρασμένο στην Αγγλική από τον Robert Crist , Emily Dickinson: Goddess of the Volcano. Προσεχώς αναμένεται και η ελληνική έκδοση του βιβλίου της: Έμιλυ Ντίκινσον: Θεά του Ηφαιστείου (εκδόσεις Σμίλη).
[Πρώτη δημοσίευση.]
Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.
