Η αφηγήτρια στο πρωτοπρόσωπο Μπερλίν της Άντζης Σαλταμπάση (εκδ. Πόλις), μια Ελληνίδα με σύζυγο Ελληνοεβραίο στο Βερολίνο, αναδιφά το παρελθόν σε μια διπλή βύθιση: αφενός ιστορική, στο ναζιστικό παρελθόν της ξένης χώρας όπου κατοικεί, αφού επισκέπτεται εκούσα άκουσα το Ράβενσμπρυκ, το γυναικείο στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Ανατολική Γερμανία, και βρίσκεται αντιμέτωπη με την ακατανόητη εγγύτητα της τωρινής σφύζουσας ζωής με τον αλλοτινό αποτρόπαιο θάνατο· και αφετέρου προσωπική, στον απόξενο εαυτό της, κατά τις συνεδρίες της σ’ έναν ψυχίατρο (για «να συμφιλιωθώ με την αντίφαση και τη ματαίωση ως πυρηνικά συστατικά της ύπαρξης»). Οι συνεδρίες, περίπου στην αρχή και στο τέλος του βιβλίου, είναι σαν αγκύλες που μέσα τους κλείνουν το αφήγημα, σάμπως η επίσκεψη στον ψυχίατρο, τούτη η αναζήτηση ενός απολεσθέντος εαυτού, να γεννά αυτή την καταβύθιση στο Ολοκαύτωμα. Και έχει τούτη η βύθιση κάτι υπνοβατικό, σαν να πλανιέται σχεδόν ακούσια η αφηγήτρια σε τοπία μνήμης, συλλογικής κι ατομικής. Στέκεται μ’ ολάνοιχτα μάτια μπροστά στη συντελεσμένη τερατωδία, που συνάμα είναι αέναα συνεχιζόμενη ως μνήμη και τραύμα, κι αυτή η ενατένιση της φρίκης, η παράλογη έλξη που ασκεί η φρίκη ωθώντας σ’ ένα επίμονο σκάλισμα του παρελθόντος σε αναζήτηση άλλης μια λεπτομέρειας κι ακόμα μίας, είναι για την αφηγήτρια η κάθαρσή της. Ο ψυχίατρος, εδώ, είναι η τρομερή Ιστορία.
Και, σ’ αυτή την αθέλητη έλξη που ανάκατη με βαθιά απώθηση ασκείται στην αφηγήτρια, μοιάζει να καθρεφτίζεται η σκοτεινή γοητεία που η Γερμανία η ίδια ασκεί στη συγγραφέα. Στη μονόχορδη αφήγησή της όπου μία μοναδική νότα πάλλεται υπνωτιστική, κάθε βερολινέζικο οδωνύμιο κι όνομα συνοικίας ηχεί σαν κρυφή λέξη με διττό νόημα. Η γραφή της είναι υποδειγματική· μακροπερίοδη, σαν ξετύλιγμα εξομολογητικού νήματος στριμμένου όμοια με λωρίδα του Möbius· κλειστή τόσο, ώστε το όλον του βιβλίου να περιέχεται τρόπον τινά σε κάθε του σελίδα ή και σε μεμονωμένες φράσεις κάποιες φορές, μα με το ατέρμονο σχήμα της να την πλαταίνει τόσο, ώστε μόνο τύποις τη χωρούν οι 105 σελίδες αυτού του μικρού σε έκταση, μα εντέλει πολύ μεγαλύτερου από την έκτασή του, αφηγήματος.
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Φωτογραφία: Zeke Berman.]
Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.
