Η συνείδηση ενός βιβλιόφιλου είναι κατεξοχήν αναρχική: κινείται ελεύθερα προς όλες τις διαστάσεις του χρόνου – και των ραφιών της βιβλιοθήκης του. Επιπλέον, η αναζήτηση της γνώσης είναι κατά σύμβαση μια κίνηση προς τα πίσω, λαμβάνοντας υπόψη ότι η αξία των καλών βιβλίων αυξάνεται συν τω χρόνω. Από αυτή την άποψη, εάν κάποια βιβλία της εκδοτικής πραγματικότητας διεκδικούν και καταφέρνουν να κερδίσουν την προσοχή μας, αυτό, αν μη τι άλλο, κάτι σημαίνει.
Τα αναγνωστικά μου «πλωτά νησιά» στη ροή του 2015 (ανάμεσα σε πολλές απιστίες προς τον Σταντάλ, τον Πούσκιν, τον Αντρέγιεφ, τον Μαρκ Τουαίην, τη βιογραφία του Χ. Τζ. Γουέλς από τον David Lodge, τον Ζ. Γκριν, κ.ά.), ήταν:
Στην ξένη πεζογραφία, το πρώτο μυθιστόρημα του Λάσλο Κρασναχορκάι στα ελληνικά, το Πόλεμος και Πόλεμος (μτφρ. από τα γαλλικά της Ιωάννας Αβραμίδου). Η πεζογραφία του Κρασναχορκάι δεν μοιάζει με τίποτα άλλο – παρά τις επιρροές του από τον Σελίν και τον Μπέρνχαρντ. Σαν συριγμός, κάθε πρόταση-σελίδα του λόγου του αποτελεί ταυτόχρονα πρόζα και ποίηση, μονόλογο, κακοτραβηγμένη φωτογραφία, λυρική ενατένιση και αχτίδα ελέους. Το βιβλίο-μυθιστόρημα γίνεται έτσι μια κιβωτός αισθημάτων και πράξεων, ένα αρχειοθετημένο καλειδοσκόπιο στο οποίο καταφεύγουμε ξανά και ξανά, πάντα με ευεργετική επίδραση.
Δίπλα στο βιβλίο αυτό που θα το χαρακτήριζα «γεγονός της χρονιάς», δύο μεταφράσεις που περιμέναμε από καιρό και ήρθαν να προστεθούν στη ζωντανή ελληνική βιβλιογραφία. Οι περιπέτειες του Ώγκι Μαρτς του Σωλ Μπέλοου (μτφρ. Μ. Μακρόπουλος), έργο-κλειδί για την πρόσληψη του Μπέλοου, είχε παραγγελθεί πριν από χρόνια από τον εκδοτικό του οίκο, που αποφάσισε τελικά να το εκδώσει. Και Η επινόηση της μοναξιάς του Πωλ Ώστερ, σε νέα μετάφραση της Στ. Αργυροπούλου, αν όχι το καλύτερο, σίγουρα το πιο προσωπικό και αξιοδιάβαστο βιβλίο του.
Τον περασμένο Ιούνιο πανηγύρισα, μαζί με άλλους, τη φιλολογική έκδοση ενός κλασικού έργου. Των Νυκτερινών (Nachtstücke) του Ε.Τ.Α. Χόφμαν, σε μτφρ. των Γιάννη Καλιφατίδη και Ηλιάνας Αγγελή, που κάποια μέρη του είχαμε διαβάσει σε παιδικές διασκευές. Ανάμεσα στις νουβέλες του και ο «Ζάντμαν», που ενέπνευσε 100 χρόνια αργότερα στον Φρόιντ τη μελέτη του για το Ανοίκειο.
Η ελληνική πεζογραφία μας έδωσε στα μέσα της χρονιάς μερικά εξαιρετικά δείγματα: τις συλλογές διηγημάτων Βένουσμπεργκ του Δημήτρη Καρακίτσου και Νυχτερίδα στην τσέπη του Θοδωρή Ρακόπουλου. Η αρχή της χρονιάς, πάντως, διατήρησε την αύρα ανανέωσης που είχαν φέρει, προς το τέλος του 2014, τα βιβλία των Δ. Παπαμάρκου (Γκιακ), Ά. Παπαντώνη (Καρυότυπος), Μ. Μακρόπουλου (Το δέντρο του Ιούδα) και Μ. Στεφανοπούλου (Άθος ο δασονόμος).
Η ελληνική ποίηση μας πρόσφερε νέα βιβλία ποιητών που εκτιμώ, που αποτελούν εξέλιξη του έργου τους (τα γράφω με χρονολογική σειρά): του Δημήτρη Αγγελή (Ένα ελάφι δακρύζει πάνω στο κρεβάτι μου), της Μαρίας Κουλούρη (Ρολόγια και άλλοι χτύποι), της Κατερίνας Ηλιοπούλου (Μια φορά κάθε τοπίο και ολότελα) -με διακειμενικές αναφορές, στο πρώτο μέρος, στο Ελλάδα και Μάης μαζί της Βιρτζίνια Γουλφ.
Πρόσφερε, επίσης, εκτός από συγκεντρωτικές εκδόσεις των ποιημάτων του Λιοντάκη, του Βαγενά, του Θωμά Γκόρπα, και δύο ενδιαφέροντα, διαφορετικά μεταξύ τους βιβλία. Την ποιητική σύνθεση Γιατί γράφω ποίηση του Χάρη Βλαβιανού και το νέο ποιητικό βιβλίο Άλφα Βήτα του Μάρκου Μέσκου.
Στο τομέα της φιλοσοφίας, η Νέα επιστημονική γνώση του Τζαμπαττίστα Βίκο (μτφρ. Γιώργος Κεντρωτής), σχετικά με την κυκλική κατανόηση της ροής της ιστορίας από την ανθρώπινη νόηση, συμπληρώνει ένα κενό στην ελληνική βιβλιογραφία. Στον τομέα της φιλολογίας, η Νοσταλγία της Μπάρμπαρα Κασέν (μτφρ. Σεσίλ Ιγγλέση-Μαργέλλου), συνδυάζει βαθιά γνώση του ομηρικού κειμένου, εξοικείωση με τη φιλοσοφία της Χ. Άρεντ, με τις κοινωνικές επιστήμες και με την ψυχανάλυση.
Και μια ταινία: η βραβευμένη με βραβείο σκηνοθεσίας στις Κάννες Σιωπηλή δολοφόνος του Ταϊβανού Χου Χσιάο Χσιέν, είναι μια απόδειξη ότι ο κινηματογράφος μπορεί να είναι ακόμα μεγάλος (για όσους, λ.χ., απογοητεύθηκαν από την προβολή της τελευταίας ταινίας του Γ. Λάνθιμου).
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Οι φιλαναγνωστικές φωτογραφίες είναι του André Kertész.]
