frear

Η μελωδία της παραμελημένης ομορφιάς – της Πόλυς Μαμακάκη

Βασίλης Ζηλάκος, Ο πρίγκιπας και το πουλί τ’ αηδιόνι,
εκδ. Κουκούτσι 2014, σελ. 49

«Το να ζεις μόνο δεν είναι αρκετό, είπε η πεταλούδα.
Πρέπει να έχεις λιακάδα, ελευθερία και ένα μικρό λουλούδι.»
Χανς Κρίστιαν Άντερσεν

Τι κοινό έχει η Ελλάδα του 2014 με τον ύστερο μεσαίωνα των αρχών του 13ου αιώνα; Οι σύγχρονοι ηγέτες με έναν υπέργηρο βασιλιά που διαιωνίζει μαρτυρικά τη χρονική στιγμή του θανάτου του αδυνατώντας να πάρει την απόφαση που θα φέρει τη λύτρωσή του; Οι κοινωνίες της αφθονίας του 21ου αιώνα μας με τους τρεις νεαρούς πρίγκιπες που ξεκινούν μαζί ένα ταξίδι στο χρόνο για να επιστρέψουν χωριστά και ο καθένας με τις δικές του – δίκαιες και μη – επιλογές που ωστόσο θα διαμορφώσουν το συλλογικό μέλλον; Η απομόνωση στους εξοντωτικούς ρυθμούς της μεγαλούπολης με την πληγωμένη ομορφιά μιας κοπέλας αηδονιού που καμία ισχύς δεν φαίνεται να είναι αντάξια της καρδιάς της; Πώς η μοίρα της ανθρωπότητας οδηγείται ξανά και ξανά από τη διαύγεια της ειρηνικής ζωής στη φρίκη του φαύλου; Αυτά είναι λίγα μόνο από τα ερωτήματα που θέτει το παραμύθι του ποιητή Βασίλη Ζηλάκου Ο πρίγκιπας και το πουλί τ’ αηδιόνι που κυκλοφορεί από τις νεοσύστατες και θεματικά προσεγμένες εκδόσεις Κουκούτσι.

Το βιβλίο είναι αφιερωμένο στον Β΄ Αυτοκράτορα της Νίκαιας των βυζαντινών χρόνων, τον Ιωάννη Γ΄ Δούκα Βατάτζη. Πρόκειται, κατά τις ιστορικές πηγές, για έναν ενάρετο, συνετό, συνεπή και ικανότατο κυβερνήτη, διπλωμάτη και στρατιωτικό που έθεσε τις βάσεις για την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης και την επανασύσταση της βυζαντινής αυτοκρατορίας, σε μια εποχή ευρύτερης αποσύνθεσης, στην οποία ο ίδιος πέτυχε – παρά τις πλείστες όσες δυσχέρειες – την οικονομική ανόρθωση και εξασφάλισε την ευημερία και των κατώτερων ακόμα κοινωνικών στρωμάτων, και μάλιστα μετά τον θάνατό του τιμήθηκε ως άγιος στην πίστη των μικρασιατικών πληθυσμών. Η εν λόγω ιστορική αναδρομή στην οποία καθοδηγείται μέσω της εισαγωγικής αφιέρωσης ο αναγνώστης, παραπέμπει στη δική μας ταραγμένη επικαιρότητα, το πλήγμα της σύγχρονης οικονομίας, τη διαφθορά στον κρατικό μηχανισμό, τη φθίνουσα πορεία των ηθικών αξιών, τη συνεχιζόμενη εκμετάλλευση των αδύναμων λαϊκών ομάδων από τις περισσότερο ισχυρές, τον διακρατικό ανταγωνισμό που στέφεται ως υγιής συνεργασία κ.ο.κ.

Πρόκειται για μία φανταστική ιστορία με όλα τα χαρακτηριστικά μοτίβα του παραμυθιού. Η πλοκή εκτυλίσσεται σε έναν άχρονο και τοπικά απροσδιόριστο χώρο, όπου όλοι οι χαρακτήρες μέσω της ανωνυμίας τους (βασιλιάς, μάγισσα, παιδί, γέρος ναυτικός, τρεις γιοι, άσχημες κοπέλες, όμορφη κοπέλα, λάμνιζα, δράκος, ράφτης, αηδόνι) εξυπηρετούν αποκλειστικά την πλοκή του έργου. Το φυσικό στοιχείο συμπλέει με το υπερφυσικό, προκειμένου να αναδείξει με τρόπο αλληγορικό ζητήματα που άπτονται του κοινωνικού και ιστορικού περιβάλλοντος του συγγραφέα, με εμφανείς αντιστοιχίες γνώριμες στον ελληνικό γεωγραφικό χώρο, όπως είναι ο ήλιος και το φως που σκορπάει ο βασιλιάς ακόμα και στα βαθιά του γεράματα και οι λωρίδες γαλάζιου ουρανού πίσω από τα μαύρα σύννεφα, το βασίλειο μέσα στο Κάστρο, το φρέσκο χαμομήλι, το μουλαράκι, το καρύδι, το φουντούκι και το μύγδαλο με τις μαγικές ιδιότητές τους, η 17η ημέρα του Νοεμβρίου ως κρίσιμο σημείο αναφοράς.

Το ανατρεπτικό στοιχείο της εξιστόρησης έγκειται στο ότι δεν εξαντλείται στη συνήθη ονειροπόληση του μύθου ούτε σπεύδει σε μια πρόδηλη επιμύθια συνταγή εξιδανίκευσης των πραγμάτων, αλλά αντιθέτως και ενώ προσεγγίζει επιτυχώς μέσω της μυθοπλαστικής αφήγησης την παιδική μνήμη του αναγνώστη, προβληματίζει στη συνέχεια αυτόν κατά τη λύση της ως ενήλικο, υπεύθυνο δηλαδή φορέα της γνώσης, της σκέψης και της ατομικής δράσης του, που συμβάλλει με τη σειρά του στο οικοδόμημα ενός ευρύτερου κόσμου και ταυτόχρονα εξαρτάται από αυτό. Το έθος της λαϊκής παράδοσης αποκτά εδώ την ηθική διάσταση του Αριστοτέλη και δεν αναπαράγει κεκτημένη ανά τους χρόνους συμπεριφορά αλλά η ποιότητά του απόκειται στην ελευθερία της επιλογής του όντος.

Από τη μια μεριά το αηδόνι, ο βασιλιάς των ωδικών πτηνών με το πλέον μελωδικό κελάηδημα, ενσαρκώνει την ομορφιά της φύσης, τη θεία πρόνοια, την ισορροπία που ενέχει το ερωτικό κάλεσμα, την αυθεντική αίσθηση, τον ελπιδοφόρο ήχο της νύχτας μέσα στη μέρα. Από την άλλη μεριά ο κοσμικός βασιλιάς πάσχει από τυφλότητα, ενώ κατέχει την ύλη, την εξουσία, την ύψιστη δύναμη, που κατά τη χρηστή της άσκηση προωθεί την αγάπη και τη δικαιοσύνη των λαών και στην κατάχρησή της τους καταδικάζει σε μίσος, οργή και αδικία. Επιτακτικό το αίτημα της συμφιλίωσης φυσικού και κοσμικού, ωραίου και αγαθού, ορατού και μη ορατού, διαφαίνεται σε ολόκληρη την αφήγηση ως αναγκαία προϋπόθεση ατομικής και συλλογικής ευημερίας, όμως δεν κατορθώνεται άνευ άλλου και στερεοτυπικά χάριν της παραμυθίας. Αντιθέτως επιστρέφει στη ρεαλιστική βάση τής εκτός του μύθου πραγματικότητας και παραμένει ένα διαρκές διακύβευμα για τον αναγνώστη.

Σε λίγο καιρό κοντά σας με νέο ηλεκτρονικό τεύχος στο mag.frear.gr

Mag.frear.gr – Τα ηλεκτρονικά μας τεύχη