frear

Για το βιβλίο του Ν. Μπατσικανή «Η προσφορά της Κύπρου στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο» ‒ γράφει η Ανθούλα Δανιήλ

Νίκος Μπατσικανής, Η προσφορά της Κύπρου στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μια άγνωστη πτυχή του Ελληνισμού, εκδ. Βεργίνα, Αθήνα 2011.

Η Κύπρος θεωρείται ως η χώρα που είχε (σε αναλογία με τον πληθυσμό της) τη μεγαλύτερη ανθρώπινη συμμετοχή στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο: 35.000 στρατευμένοι, 650 νεκροί, 2.500 αιχμάλωτοι.

Αν και η Κύπρος ήταν βρετανική αποικία, ανταποκρίθηκε αμέσως στο κάλεσμα των Άγγλων για να πολεμήσει στο πλάι τους στον αγώνα εναντίον των Γερμανών και Ιταλών. Η συμμετοχή τους αυτή, με περισσότερους από 600 νεκρούς θαμμένους στα πενήντα έξι νεκροταφεία δεκαεφτά χωρών και 2.500 χιλιάδες αιχμαλώτους, στο σύνολο των 35.000 στρατιωτών, συνιστά μια από τις σημαντικότερες συμμετοχές αλλά δεν είναι ευρέως γνωστή γιατί η κυπριακή απώλεια λογιζόταν ως βρετανική απώλεια.

Τα πολύτιμα στοιχεία της έρευνας του συγγραφέα και ποιητή Νίκου Μπατσικανή προέρχονται από τον «Παγκύπριο Σύνδεσμο Βετεράνων Πολεμιστών Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου» από έγγραφα των Υπουργείων Άμυνας και Εξωτερικών Ελλάδας και Ηνωμένου Βασιλείου και πολλές προσωπικές μαρτυρίες.

Με εφόδια τους στίχους των μεγάλων μας ποιητών και τις καταγεγραμμένες ιστορικές στιγμές του νησιού, συντίθεται αυτό το βιβλίο με λογισμό και μ’ όνειρο, όπως θα έλεγε και ο Διονύσιος Σολωμός, μελετώντας τον αγώνα του κυπριακού λαού αλλά και τα άλλα δεινά του που τελειωμό δεν είχαν.

Ο συγγραφέας καταγράφει με κάθε λεπτομέρεια τις περιπέτειες του νησιού, οι οποίες άρχισαν το 1878, όταν ο Σουλτάνος ενοικίασε το νησί στους Άγγλους, έναντι μισθώματος 92.800 λιρών τον χρόνο. Η σειρά των ιστορικών σταθμών με τα δεινά είναι γνωστή: προσάρτηση στην Αγγλία το 1914, Αποικία του Στέμματος το 1925, εξέγερση το 1931, επιβολή σκληρών μέτρων, εξορίες, δημοψήφισμα το 1950 και εκλογή ως Αρχιεπισκόπου του Μακαρίου, έναρξη του Απελευθερωτικού Αγώνα το 1955, εξορία του Μακαρίου το 1956, επιθέσεις Τουρκοκυπρίων το 1958 με αγγλική υποκίνηση, Συμφωνίες της Ζυρίχης το 1959, Ανεξάρτητη Κυπριακή Δημοκρατία το 1960. Και βέβαια τα δεινά δεν τελείωσαν εδώ. Ο συγγραφέας θα σχολιάσει την προσπάθεια των Άγγλων για αφελληνισμό των Κυπρίων και θα θυμηθεί τους στίχους του Γιώργου Σεφέρη, «και τούτα τα κορμιά πλασμένα από ένα σώμα που δεν ξέρουν, έχουν ψυχές. Μαζεύουν σύνεργα για να τις αλλάξουν. Δεν θα μπορέσουν, μόνο να τις ξεκάμουν αν ξεγίνονται οι ψυχές». (Αυτόν τον καιρό κυκλοφόρησαν τα ημερολόγια τόμος Η΄ και Θ΄ της σειράς Μέρες, όπου ο αναγνώστης θα βρει ατόφιες τις σκέψεις του Σεφέρη για την Κύπρο και τον ρόλο της Αγγλίας στην προσπάθεια αφελληνισμού των Κυπρίων).

Μετά από τα διευκρινιστικά εισαγωγικά ο συγγραφέας θα μας δώσει συνοπτικά το χρονικό του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και ειδικά στην Ελλάδα και στην Κύπρο.

Οι Άγγλοι αποικιοκράτες κάλεσαν τους Κύπριους να καταταγούν στον στρατό εναντίον του άξονα. Εκείνοι ανταποκρίθηκαν πρόθυμα και βρέθηκαν εθελοντές στην Αίγυπτο και αργότερα στη Γαλλία, στην Πολωνία, Ισραήλ, Παλαιστίνη, Συρία, Λίβανο, Ελλάδα, Ιταλία. Με την πτώση της «Γραμμής Μαζινό» και την εισβολή των Γερμανών στη Γαλλία, οι Κύπριοι εξακολούθησαν να πολεμούν στο πλάι των στρατιωτικών σωμάτων της αυτοκρατορίας. Με δεδομένο το ζεστό νότιο κλίμα της Κύπρου, οι στρατιώτες είχαν να αντιμετωπίσουν και το δυνατό κρύο στην Ευρώπη, ωστόσο διακρίθηκαν για την πειθαρχία τους και την εμφάνισή τους.

Στον βομβαρδισμό της Δουνκέρκης, ο Ανδρέας Μ. Γεωργίου αφηγείται την προσωπική του εμπειρία: «Είδα κοντά μου ν’ αποκεφαλίζεται από βλήμα βόμβας, Κύπριος συνάδελφός μου και το ακέφαλο σώμα του να χοροπηδά. Είδα μουλάρι να μοιράζεται στα δυο από βλήμα βόμβας. Πληγώθηκα εγώ κι ο Άγγλος Major Barricton». Οι Κύπριοι απόκτησαν φήμη για την παραδειγματική εκτέλεση των διαταγών, υπομένοντας με εγκαρτέρηση τις ταλαιπωρίες. Από την Δουνκέρκη και περιμετρικά της Αφρικής έφτασαν στην Αίγυπτο, με μια περιπετειώδη πορεία σε επικίνδυνες περιοχές των αφρικανικών δασών και της αφρικανικής ζούγκλα.

Δύο λόχοι συμμετείχαν στην επιχείρηση κατάληψης του ιταλικού οχυρού «Κερέν», ένας τρίτος λόχος βοήθησε στα μετόπισθεν. Οι λόχοι έλαβαν «Εύφημο Μνεία» από τον Λ. Μ. Χηθ και η εφημερίδα Ελευθερία ανακοίνωσε πως «Μέγα μέρος της επιτυχίας στην Αβησσυνίαν οφείλεται και στους Κυπρίους» την 11/11/1941. Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ επεσήμανε την προσφορά των Κυπρίων επίσης.

Βεβαίως, οι Κύπριοι θέλησαν να πολεμήσουν στο πλευρό των Ελλήνων αδελφών του, πράγμα, όμως, που δεν άρεσε στους Άγγλους, επειδή τους ήθελαν στις δικές τους δυνάμεις. Ωστόσο πολλοί είναι οι Κύπριοι που κατετάγησαν στις ελληνικές δυνάμεις, καθώς πολλοί είναι και εκείνοι που πήραν μέρος στην Αντίσταση. Αναφορές στους Κύπριους αδελφούς και πολεμιστές κάνει στο βιβλίο του Εθνική Αντίσταση 1940-1945 ο Μανώλης Γλέζος.

Ο κυπριακός λαός διαδήλωνε υπέρ των Ελλήνων σήκωσε ελληνικές σημαίες, πράγμα που ήταν απαγορευμένο μετά το Κίνημα του 1931∙ ωστόσο οι Άγγλοι δεν αντέδρασαν. Στη Λάρνακα, μετά τη δοξολογία συγκεντρώθηκαν με έρανο 250 χρυσά δαχτυλίδια «υπέρ του ελληνικού αγώνα». Συνολικά οι Κύπριοι έστειλαν πάνω από ένα δισεκατομμύριο δραχμές, είχε δηλώσει ο Χριστόφορος Κωνσταντινίδης. Αργότερα, στα χρόνια της Κατοχής ο Τύπος της Κύπρου έγραφε συνεχώς τα νέα από την Ελλάδα και τα δεινά της.

Στον αγώνα συμμετείχαν και γυναίκες. Περί τις 800 υπηρέτησαν ως ασυρματίστριες, τηλεφωνήτριες, νοσοκόμες, αποθηκάριοι, οδηγοί, μαγείρισσες, στον Ερυθρό Σταυρό, σε αντιστασιακές ομάδες. Επίσης, οι μαθητές των σχολείων και οι καθηγητές του Συλλόγου του Παγκύπριου Γυμνασίου διέθεσαν στον ελληνικό αγώνα από το Ταμείο Προνοίας τους 100 λίρες ως πρώτη δόση υπέρ της μαχομένης Ελλάδας. Ο ραδιοφωνικός σταθμός της Αθήνας, στις 15/1/41 ανακοίνωνε πως το ποσό της κυπριακής βοήθειας είχε ανέλθει σε 40 εκατομμύρια δραχμές. Παράλληλα στρατιώτες περίμεναν να επιβιβαστούν για την Ελλάδα για να πολεμήσουν στην Αλβανία.

Το βιβλίο περιέχει καταγεγραμμένες απόψεις πολλών επιφανών αξιωματικών και πολιτικών, μεταξύ των οποίων του Τσώρτσιλ, του Νόελ Μπέηκερ, του Αντονι Ήντεν, Γερμανών που αναγνώρισαν τον ρόλο της Ελλάδας, ακόμα και ο Χίτλερ αποκάλεσε τον ελληνικό λαό ηρωικό που τον χτυπάει «πισώπλατα» για να μην προδώσει τον σύμμαχό του τον Μουσολίνι, όπως αναφέρει ο Ναύαρχος Φον Κανάρης στα Απομνημονεύματά του. Ακόμα τον ελληνικό –Κυπριακό αγώνα επήνεσε ο Αμερικανός Πρόεδρος Ρούσβελτ, που εξαίρει τη συμβολή των Κυπρίων στον αγώνα. Πολλές είναι οι προσωπικές βιογραφικές σελίδες, αφού, όπως έχει πει και ο Γουίλιαμ Τζέιμς στη θεωρία του, «το πραγματικό απαρτίζεται από μεμονωμένες εμπειρίες, μοναδικές και ανεπανάληπτες». Το βιβλίο πλαισιώνουν φωτογραφίες, δημοσιεύματα εφημερίδων, αφίσες, κατάλογοι πεσόντων θαμμένων στα νεκροταφεία, κατάλογοι αιχμαλώτων, πλήρης βιβλιογραφική αναφορά, ποιήματα για τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη.

Το βιβλίο του Νίκου Μπατσικανή συνιστά πολύτιμη συμβολή στη βιβλιογραφία, πολλοί επιφανείς καταθέτουν την επιστημονική τους άποψη επ’ αυτού, καθώς και ο παλαιότερα Πρέσβης Γιώργος Γεωργής, σήμερα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Νεαπόλεως Κύπρου και γνωστός μελετητής του Σεφέρη και του θέματος της Κύπρου γενικώς, που όχι μόνο επήνεσε το βιβλίο ως ιστορικό πόνημα αλλά και ως γλαφυρό ανάγνωσμα.

Εμείς από την πλευρά μας δεν έχουμε παρά να συγχαρούμε τον Νίκο Μπατσικανή και να στοχαστούμε πάνω στις «τρέλες των θεών και των ανθρώπων, όπως λέει ο Σεφέρης στο ποίημα «Ελένη» που αφορά την Κύπρο τη θαλασσοφίλιτη. Την Κύπρο μας.

[Η ιστορική μελέτη του Νίκου Μπατσικανή Η προσφορά της Κύπρου στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τιμήθηκε με το Α΄ Βραβείο Διεθνούς Διαγωνισμού «Ελληνικού Πνευματικού Ομίλου Κυπρίων». Πρώτη δημοσίευση της βιβλιοπαρουσίασης στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.]

Σε λίγο καιρό κοντά σας με νέο ηλεκτρονικό τεύχος στο mag.frear.gr

Mag.frear.gr – Τα ηλεκτρονικά μας τεύχη