frear

Η ήρα από το στάρι #06 – του Σωτήρη Παστάκα

Η διαφήμιση γέννησε τους ποιητές ή οι ποιητές τη διαφήμιση;

«Ο Θάνατος θα είναι
ο τελευταίος μου εργοδότης»

Το ερώτημα δημιουργήθηκε προς τα τέλη της δεκαετίας του πενήντα στις ΗΠΑ με την έκρηξη της ποπ κουλτούρας, και την υποχώρηση σταδιακά της υψηλής ποίησης παγκοσμίως μετά την έκρηξη της πυρηνικής βόμβας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Η διαφήμιση κλέβοντας τα κόλπα τριών χιλιετιών ποίησης, και οικειοποιώντας τις αρετές της (την απόλυτη οικονομία, το εύρημα και την έκπληξη), κέρδισε στο συλλογικό ασυνείδητο την πρωτιά από την ποίηση. Ο Χαρίλαος Νικολαΐδης (γ. 1986), κάνει θησαυρό τα επιτεύγματα της διαφήμισης και στο δεύτερο βιβλίο του μας παρουσιάζει ολιγόστιχα ποιήματα προσδίδοντας ευγενή άλλη γεύση στην αποφθεγματική ποίηση.

Εκκινώντας από το βίωμα της «Α., την πρώτη» ξεδιπλώνει για χάρη μας, με την κομψή εκφορά του λόγου και την διαρκή αφαίρεση των περιττών στοιχείων των περιστατικών που υμνεί, τα στιγμιότυπα της κοινής μνημονιακής δεκαετίας, και το επιτυγχάνει παίζοντας διαρκώς με τη γλώσσα χωρίς παραχωρήσεις στο σκέτο ευφυολόγημα και τον εύκολο εντυπωσιασμό. Εκ πρώτης ο Χαρίλαος με την κατανομή των λέξεων σε δίστιχα, δείχνει να μιμείται τον Γιάννη Τζανετάκη και την προσφάτως βραβευμένη Θαμπή πατίνα του. Σε διαδοχικές αναγνώσεις ωστόσο γίνεται εμφανές το παιγνιώδες του ποιητικού του εγχειρήματος. Εκεί που ο Τζανετάκης μετατρέπει σε συγκίνηση τα βιώματα, ‘ώστε να σώσει τα πρόσωπα όχι μόνον των οικείων του αλλά και των κατοίκων αυτής της μεσογειακής χώρας, ο ψυχαναγκασμός του Νικολαΐδη δεν σώζει κανέναν, ούτε τον εαυτό του. Όπως σωστά επισήμανε ο Γκολίτσης για την πρώτη συλλογή του Χ.Ν. Αλεπού στον αυτοκινητόδρομο (Μελάνι, 2015), έχουμε να κάνουμε με «μια παιγνιώδη ψυχοστασία, που χωρίς να αυτο-υπονομεύεται ή να αυτο-ειρωνεύεται (κάτι που θα έκανε την ποίησή του ίσως πιο ανθρώπινη), σαρκάζει και με τρόπο δηκτικό επικεντρώνεται στη ναρκισσιστική κοινωνική μονάδα από την οποία ξεκινά και στην οποία τελικά καταλήγει».

Εκ του ελαχίστου λοιπόν, και στη φετινή συλλογή ο Νικολαΐδης χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα ενός μοντέρνου διαφημιστή μας οδηγεί σε μια «απάνθρωπη ποίηση» που δεν έχει το όμοιό της στη γραμματολογία μας. Μία από τις βαθιές αλλαγές που επέφερε αυτή η δεκαετής οικονομική κρίση στην ψυχολογία μας είναι σίγουρα το γεγονός πως μας έκανε όλους ανάλγητους. Σκληρύναμε απέναντι στους φίλους μας, στα μέλη της οικογένειάς μας. Δεσμοί δοκιμασμένοι στα χρόνια, είδαμε να λύνονται εν μια νυκτί. Μόνος του ο καθένας μας, καλλιεργούμε πλέον αποκλειστικά λυκοφιλίες, αντιτάσσουμε στον καπιταλισμό τη μοναξιά μας, αγνοώντας πως ακριβώς η απομόνωση είναι το ζητούμενο: ο καπιταλισμός μας θέλει μόνους κι ανυπεράσπιστους. Ο λύκος με την κακία του και η αλεπού με την πονηριά της, λοιπόν. Ο Νικολαΐδης με την ποίησή του για τα παρεξηγημένα ζώα αναδεικνύεται ως οδηγός μας για τα συναισθήματα των συνομηλίκων του στα χρόνια της κρίσης, όπου «η γεύση εξασθενεί» αλλά «η γλώσσα δεν εγκαταλείπει»:

λύκος

Εκείνη ελάφι, εγώ λύκος
(ωραίος συνδυασμός).
Κάνει τσικ-τσικ
(σπάνε κλαδάκια).
Κάνω αού
(εντοπίζω θήραμα).
Όλα καλά στο δάσος
(και στο πάτωμα).

Χαρίλαος Νικολαΐδης, Άλλες γεύσεις, Μελάνι, Αθήνα 2018.

[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Ζωγραφική: Giovanni Gasparro.]

Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.

Σε λίγο καιρό κοντά σας με νέο ηλεκτρονικό τεύχος στο mag.frear.gr

Mag.frear.gr – Τα ηλεκτρονικά μας τεύχη