Μια ωραία εικόνα για τα μάτια είναι ό,τι ένας καλός λόγος για την ψυχή. Τα δυο αυτά μαζί δημιουργούν συναισθηματικές καταστάσεις που γεννούν χαρά, ικανοποίηση και συναρπάζουν το εσωτερικό μας σύμπαν. Η διέγερση των αισθήσεων που προκαλείται από ένα οπτικό ή ακουστικό ευ-ερέθισμα διεγείρει το άμεσο κέντρο υποδοχής όλων των λειτουργιών του σώματος, τον ανώτατο αρχηγό, τον νου. Για τους περισσότερο εγκεφαλικούς, η ψυχαγωγία των αισθήσεων είναι μια ιδιαιτέρως ευεργετική λειτουργία. Δυναμιτίζει τη σκέψη και δημιουργείται η αίσθηση πως ο νους χωρίζει από το σώμα και λειτουργεί αυτόνομα. Όλη η απόλαυση που λαμβάνει το σώμα δεν θα είχε στιγμή αξία αν δεν αισθανόταν ο νους. Αυτό είναι που τον κάνει μοναδικό.
Έχω μάτια και βλέπω την ομορφιά του κόσμου. Δεν τα σφαλίζω, τα αφήνω ελεύθερα. Δεν τα κατεβάζω, τα κρατάω ψηλά και βλέπω μακριά. Τα μάτια μου είναι τα παράθυρά μου προς τον κόσμο. Έχω ψυχή και ακούω την αρμονία του σύμπαντος. Δεν την πικραίνω, την ταΐζω γράμματα και φαντασία. Δεν την καταπιέζω, μαζεύω την άγκυρα και σαλπάρει όπου ποθεί. Η ψυχή μου είναι η πόρτα προς τον κόσμο. Την ανοίγω με προσοχή για να μην κάνει θόρυβο.
Αφήνω το μυαλό μου να ταξιδεύει και να φτάνει όπου δεν μπορεί. Αυτό το ταξίδι με διασκεδάζει, με γεμίζει νόημα. Βλέπω τον κόσμο από μακριά και προσπαθώ να τον πλησιάσω, να τον καταλάβω. Πολλές φορές δεν χρειάζεται προσπάθεια, άλλοτε καμία προσπάθεια δεν είναι αρκετή. Ένα απαιτητικό παιχνίδι η κατανόηση του κόσμου και δεν φαίνεται να τελειώνει. Ρίχνω τα δίχτυα του νου μου να πιάσω εικόνες και να τις ερμηνεύσω. Προσπαθώ να εξηγήσω αυτό που βλέπω. Πολλά δεν τα καταλαβαίνω· τα εξηγώ όπως μπορώ. Αυτό με ικανοποιεί, λύνει τα αινίγματα του μυαλού μου.
Μαθαίνω να χαίρομαι με το όμορφο, το καλόγουστο, το ευεργετικό για την ψυχή. Με έμαθαν πως η ψυχή έχει τα όρια της, πως δεν πηγαίνει παραπέρα. Όμως καταργώ τα όρια, δίνω στην ψυχή φαντασία και της ανοίγω τον δρόμο. Για πού δεν ξέρω. Η πορεία θα μου δείξει.
Έτσι γίνεται και με τα μάτια μου. Δεν τους θέτω όρια, προσπαθώ να διακρίνω το σημείο που κρύβεται η κουρτίνα που χωρίζει τα ορατά από τα αόρατα. Ποτέ δεν στέκομαι στο άμεσο και προφανές, γιατί αυτό είναι το εύκολο. Μ’ αρέσει να παίζω με το μυαλό μου, να το βοηθώ να πάει ψηλότερα, να σκάψει βαθύτερα. Θέλω να φτάνω στην ουσία των πραγμάτων.
Αφήνω το μυαλό και τα μάτια μου ελεύθερα. Είναι τόσες οι απολαύσεις που παίρνω μέσα από αυτά, που όταν τα περιορίζω, κλείνω έναν, ίσως και παραπάνω, κόσμους από έξω. Γιατί χρειάζεται ελευθερία στη σκέψη; Γιατί η μισή απόλαυση μιας ενέργειας είναι νοητική. Η φαντασία με βοηθά να μεγιστοποιήσω την εξωτερική ηδονή, να την κάνω εσωτερική, να την μπολιάσω μέσα. Όπως όταν ένα σταφύλι διαπερνά το τείχος των δοντιών μου και ήδη το μυαλό μου έχει δημιουργήσει τις νοητικές εκείνες διεργασίες που μεγιστοποιούν τα οφέλη της πράξης. Παντού συμμετέχει το μυαλό μου.
Έτσι, ανοίγω το μυαλό μου και μπαίνει ο κόσμος. Τον φιλτράρω και κρατάω τη δύναμη και τη σοφία του. Μέσα μου παλεύουν οι σκέψεις και ζητώ να βρω την ηθική. Οικοδομώ τους προβληματισμούς μου σαν κλαδιά σε δέντρο και τα φυλλαράκια του είναι οι απαντήσεις μου. Κάθε χρόνο προστίθενται καινούριοι προβληματισμού και νέες απαντήσεις ζητούν να φυτρώσουν. Προσπαθώ να κρατώ τη σκέψη μου ζωντανή και τα μάτια μου καθαρά. Πολλές φορές δεν δέχομαι την πραγματικότητα, γιατί αποδοκιμάζει την ωραιότητα, την εξορίζει, παρουσιάζει ένα αποκρουστικό πρόσωπο με ψέματα και κρυφά σημεία.
Για μένα ένα παράδειγμα ομορφιάς είναι ο Παρθενώνας· ο Παρθενώνας είναι αλήθεια, είναι φως. Οι άνθρωποι τον εμπορευόμαστε σε μπρελόκ και μπλούζες ως σουβενίρ. Παύει να είναι όμως ωραίος και μεγαλοπρεπής; Όχι. Αυτός είναι αιώνες εκεί ψηλά, ενώ εμείς αιώνες ερχόμαστε και φεύγουμε. Ίσως το μυστικό της αιωνιότητας βρίσκεται στην αποδοχή του ωραίου.
Μέσα μου η ψυχή και ο νους συμπλέκονται σε μια στροφοδίνη, να κοιτάξουν τον κόσμο μέσα από τα μάτια και να αντικρίσουν το ωραίο. Πιστεύω στη δύναμη του ωραίου. Εκεί γυρνά η ψυχή μας, στο ωραίο. Εκεί ρίχνουμε άγκυρα και βαστούμε τις δυνάμεις μας μέχρι το επόμενο ταξίδι. Το ταξίδι προς το ωραίο είναι ένα ταξίδι προς την αιωνιότητα. Βοηθοί μας είναι τα μάτια και η ψυχή. Γιατί κανείς τους δεν λέει ψέμα. Μεγάλη η δύναμη του ανθρώπου χάρη σε αυτούς τους βοηθούς.
Τι είναι το ωραίο; Ό,τι με ευχαριστεί. Υπάρχει αντικειμενικά ωραίο; Υπάρχει το αντικειμενικά ωραίο που διαχέεται μέσα από υποκειμενικές διαθέσεις. Το αντικειμενικά ωραίο διυλίζει μέσα από τον υποκειμενισμό της ψυχής. Μεταφράζεται σε συναίσθημα –κλάμα, γέλιο, θαυμασμό. Γεννά την ικανοποίηση. Είναι μια δοξολογία προς τον κόσμο. Υπάρχουμε επειδή υπάρχει το ωραίο και κάποια στιγμή γίναμε μέρος του.
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Φωτογραφία: Inge Morath.]
Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.
