frear

Πλάτωνα, “Απολογία Σωκράτη”, στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά – της Κατερίνας Πεσταματζόγλου

399 π.Χ.

Ο Σωκράτης αδίκως κατηγορούμενος από τον Μέλητο, τον Άνυτο και τον Λύκωνα, για ασέβεια προς τους θεούς και διαφθορά των νέων, βρίσκεται στο δικαστήριο της Ηλιαίας και απευθυνόμενος στους 501 κληρωτούς δικαστές εκφωνεί την απολογία του.

397 π.Χ.

Ο Πλάτωνας, όντας παρών στη δίκη του αγαπημένου του δασκάλου, συγγράφει τους λόγους που είχε εκφωνήσει ο Σωκράτης ενώπιον του δικαστηρίου.

2016 μ.Χ.

Εμβληματικό πια το έργο του Πλάτωνα, αποτελεί σημείο αναφοράς όχι μόνο για το άμεμπτο ήθος του Σωκράτη, αλλά για τη φύση της Δικαιοσύνης, της Δημοκρατίας, των ηθικών αξιών κ.α.

Διαβάζοντας το σημείωμα του σκηνοθέτη, προειδοποιήθηκα ότι η μετάφραση από μόνη της δεν αρκεί να με κάνει να κατανοήσω βαθύτερα νοήματα, ούτε φυσικά να νιώσω την ένταση των συναισθημάτων από τα οποία ήταν πλημμυρισμένη η Απολογία.

Θα είχα βοήθεια από την ίδια την εκφορά του λόγου. Η μουσικότητα της γλώσσας μας, όπως αυτή ομιλείτο την εποχή εκείνη στην Αθήνα, θα αναλάμβανε να μου μεταφέρει την ένταση μέσα από «μυστικές» επαναλαμβανόμενες συναισθηματικές δονήσεις.

Λοιπόν, δεν ήταν έτσι. Προσωπικά, θα ήθελα να ακούσω την Απολογία με την Ερασμιακή προφορά, αλλά ο Δήμος Αβδελιώδης ξεκαθάρισε στο σκηνοθετικό σημείωμα που περιέχεται στο πρόγραμμα της παράστασης, ότι δεν θα μου γινόταν το χατίρι. Θα ήθελα να ακούσω τα διπλά σύμφωνα, τις ασυναίρετες διφθόγγους, το τράβηγμα της φωνής στα μακρά, το κόψιμο στα βραχέα, ενδιάμεσους ήχους που δεν χρησιμοποιούμε σήμερα, και άλλα παρόμοια.

Συμβιβάστηκα με τα ακούσματα και μου δίνω ένα ελαφρυντικό για τις υψηλές προσδοκίες που μου είχαν καλλιεργηθεί, επειδή είχα ακούσει ότι έχει γίνει αρκετά σοβαρή δουλειά στην προετοιμασία της προφοράς με εκπαιδευτικούς, με πάμπολλες πρόβες, σεμινάρια κλπ. Εν τέλει, ο αρχαιοελληνικός λόγος ακούστηκε με (σχεδόν) νεοελληνική προφορά εξασφαλίζοντας φυσικότητα και δίνοντας την αίσθηση της συνέχειας και της εξέλιξης της γλώσσας στη διάρκεια των αιώνων.

Όμως στους υπέρτιτλους, που εκτιμώ ότι έχουν γραφεί και έχουν παρελάσει μπροστά από πολλά προσεκτικά μάτια, υπήρχαν λάθη είτε ορθογραφικά, είτε δακτυλογράφησης, είτε στα σημεία στίξης. Αν δεν ακολουθείς την σχολή που πιστεύει ότι «ο σκοόπς εινια να βγανιει το νοομα από μία πρόατση» και είσαι προσεκτικός, ακριβολόγος και ζητάς το αλάνθαστο, ε, ένα «γαμώτο» θα σου βγει.

Διαβάζω ακόμη «…Ο τελετουργικός χαρακτήρας αυτής της αναπαράστασης και η απόδοση τιμής στο εξαιρετικό και δραματικό αυτό γεγονός, μας επιβάλλει να μην πραγματοποιηθεί στο τέλος του έργου η επιστροφή των ηθοποιών για χαιρετισμό». Εδώ, απλώς θα αναφέρω ότι οι ηθοποιοί βγήκαν τρεις φορές μετά το τέλος της παράστασης, προκειμένου να εισπράξουν δικαίως το ζωοδοτικό χειροκρότημα που τους έπρεπε.

Επισημαίνω ότι ανάμεσα στο κοινό που χειροκροτούσε, βρισκόμουν κι εγώ. Χειροκροτώ, επικροτώ κι αγκαλιάζω την προσπάθεια να έρθουμε πιο κοντά στις ρίζες μας. Να μάθουμε την ιστορία μας όχι σαν στεγνή αποστήθιση γεγονότων, αλλά σαν κομμάτι της ζωντανής μας συνέχειας.

Όσον αφορά το κοινό που παρακολούθησε μαζί μου την αιώνια Απολογία στο υπέροχο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, ήταν μια ευχάριστη έκπληξη. Στις θέσεις του κοινού βρίσκονταν μορφωμένοι, καλλιεργημένοι άνθρωποι που αγαπούν τον λόγο και την φιλοσοφημένη σκέψη. Σε όλη την διάρκεια της παράστασης δεν ακούστηκε τίποτε. Χωρίς ανόητα και άκαιρα χάχανα, κινητά και ψιθύρους, έδειξαν τον πρέποντα σεβασμό σε αυτή την σκηνοθετική προσπάθεια και προπαντός στους ηθοποιούς. Ειδικά ο «Σωκράτης» Βασίλης Καραμπούλας, άξιος συγχαρητηρίων, αποστήθισε ολόκληρη την Απολογία και την απήγγειλε σύμφωνα με τις σκηνοθετικές οδηγίες.

Η απουσία σκηνογραφικής «επένδυσης» της παράστασης, στόχευε στην κυριάρχηση του λόγου και της ατμόσφαιρας που δημιουργείται απ’ αυτόν. Το βάρος δηλαδή δόθηκε στην επεξεργασία του κειμένου, ενώ το εικαστικό κομμάτι της σκηνής περιορίστηκε σε μια κλεψύδρα και μια καρέκλα, που όμως γέμιζε με άρτια αισθητική και οπτική πληρότητα τη σκηνή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά.

Ήταν μια αξιέπαινη προσπάθεια, που θα πρέπει στο όνομα του πολιτισμού μας να βρει συνεχιστές.

Μετάφραση, Σκηνοθεσία: Δήμος Αβδελιώδης
Εικαστική παρέμβαση: Αριστείδης Πατσόγλου
Ειδικές κατασκευές: Κώστας Κοτσανάς
Επιμέλεια μετάφρασης υπερτιτλισμού: Αμαλία Κοντογιάννη
Βοηθοί σκηνοθέτη: Ειρήνη Ζάρρα, Αθηνά Ζώτου
Οργάνωση παραγωγής: Αθηνά Σαμαρτζίδου
Ηθοποιοί : Βασίλης Καραμπούλας (Σωκράτης), Θανάσης Δισλής (Μέλητος)

[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ.]

apologiacorniliaphotography093

Σε λίγο καιρό κοντά σας με νέο ηλεκτρονικό τεύχος στο mag.frear.gr

Mag.frear.gr – Τα ηλεκτρονικά μας τεύχη