Ένα ακόμη μυθιστόρημα του Χαρούκι Μουρακάμι κυκλοφορήθηκε πολύ πρόσφατα από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Το μυθιστόρημα φέρνει τον άκρως ποιητικό, αλλά και ιντριγκαδόρικο τίτλο Ο Κάφκα στην ακτή και η μετάφραση έχει γίνει από τα αγγλικά από την Αργυρώ Μαντόγλου. Ο συγγραφέας είναι πολύ γνωστός στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, καθώς από τον ίδιο εκδοτικό οίκο κυκλοφορούν ήδη μερικά από τα πλέον γνωστά έργα του παγκοσμίως, όπως τα Νορβηγικό δάσος και 1Q84 (τα οποία επιφυλάσσομαι να παρουσιάσω εν καιρώ). Η 
πλοκή του μυθιστορήματος έχει καταγωγή… ελληνική (όπως συχνότατα, άλλωστε, συμβαίνει στην παγκόσμια λογοτεχνία). Η ύφανση γίνεται με βάση τον Οιδιπόδειο μύθο, αν και ο ίδιος ο Μουρακάμι δηλώνει ότι ο μύθος αυτός «είναι ένα από τα πολλά μοτίβα» και ότι δεν είχε «αρχικά αυτόν τον μύθο στο μυαλό» (βλ. «αυτί» βιβλίου). Ακόμη κι έτσι, όμως, θεωρώ πως ο Μουρακάμι «σύρθηκε» (κρυπτομνησιακά;) στον ελληνικό μύθο κι αυτό διέγραψε εξαιρετικά γόνιμες προοπτικές, αφού έχουμε ενώπιών μας μιαν ελληνική βάση, μια καφκική συνδήλωση/παραδήλωση και μιαν ιαπωνική ματιά. Πρόσμιξη ενδιαφέρουσα. Ανθοδέσμη προκλητική από μόνη της, δίχως να υπεισέλθει κανείς στον κόπο να αποτιμήσει την ευωδία των ανθέων που περικλείει. Εν τέλει όμως, αυτό που μετρά δεν είναι ποιος ακριβώς είναι ο μύθος, αλλά το ότι ο συγκεκριμένος «μύθος», όπως δομείται, ασχολείται με το φευγιό, το δρόμο, το σκασιαρχείο.
Ένα 15χρονο αγόρι, ο Κάφκα Ταμούρα, το σκάει από το σπίτι υπό την ώθηση της αναζήτησης (μητέρας, αδελφής) και της φυγής από μια κατάσταση αρκούντως δυσάρεστη (πατέρας). Σταματώ εδώ, αναφορικά με την υπόθεση του βιβλίου. Έχω ως αρχή μου στις βιβλιοπαρουσιάσεις μυθιστορημάτων να μην εκθέτω την υπόθεση τους. Οι μύθοι δεν παρουσιάζονται. Διαβάζονται ή καλύτερα, αν είμαστε τυχεροί, ακούγονται. Η παρουσίαση μυθοπλασιών είναι εύστοχη όταν συνιστά σχόλιο στο μύθο και όχι μια έκθεση της πλοκής. Έτσι, οι αναγνώστες θα πληροφορηθούν το μύθο του Κάφκα στην ακτή μόνο όταν τον διαβάσουν.
Με αφορμή, λοιπόν, την οιδιπόδεια αυτή κίνηση (συν)δηλώνονται πολλά. Αρχικά, δηλώνεται ότι ο οιδιπόδειος μύθος είναι μια on the road (υπαρξιακή) κατάσταση. Μια κατάσταση σκασιαρχείου. Οιδίποδας, ως φαίνεται, αταξίδευτος και παθητικός/θεωρητικός δεν υπάρχει κι επιπλέον οι λογής «Οιδίποδες» φέρουν μεγάλη δόση Κέρουακ στην ψυχοσύνθεσή τους. Η ίδια η κατάσταση on the road ενέχει τεράστιες ποσότητες σκασιαρχείου. Η αναζήτηση ΑΝΗΚΕΙ πάντα στους δρόμους. Και πάνω στο δρόμο, στην on the road (υπαρξιακή) κίνηση, ο αντικειμενικός κόσμος, ό,τι δηλαδή αποκαλούμε «πραγματικότητα», μπορεί με θαυμαστή ευκολία να ξεφύγει από τα συμβατικά και αντιποιητικά (=αντιυπαρξιακά) δεσμά που τον έχουμε φυλακίσει και να αρχίσει να μιλά (σαν γάτα), να πέφτει (σαν ψάρι εξ ουρανού), να αφήνει το υλικό του σώμα για να δολοφονήσει ή να ερωτευτεί (πνεύματα) ολότελα ρεαλιστικά. On the road ο άψυχος αστικός μας κόσμος του γραφείου και των απαθών και ψυχρών αντικειμένων γίνεται ολοζώντανος και ομιλητικός, δραστήριος και κινητικός. Η συμβατική πραγματικότητα αναδεικνύεται και παίρνει τις αληθινές της διαστάσεις από τη… «μόχλευση» του on the road ταξιδιού. Απ’ την απόφασή μας να το σκάσουμε από κάπου για να αναζητήσουμε κάτι. Κι αυτό το on the road ταξίδι μπορεί, κάλλιστα, να είναι μια διαδρομή που κερδίζεται και διαγράφεται εσωτερικά, αρκεί η κίνηση να είναι αδιάκοπη και ανατρεπτική, δηλαδή αρκούντως επώδυνη. Εσωτερικά: εκεί όπου βρίσκονται τα μεγάλα, ατελείωτα ταξίδια (βλ. σελ. 611 «Η διαδρομή που διανύω είναι μέσα μου»). Φυσικά, στα (λογής) σκασιαρχεία οι δρόμοι διασταυρώνονται (γέρο Νακάτα-Κάφκα Ταμούρα κ.λπ). Το συνηθίζουν άφευκτα. Και πάνω στις διασταυρώσεις τους οι ταξιδευτές κερδίζουν αυτογνωσία από τον δρόμο του εκάστοτε άλλου. Να ένας ακόμη λόγος για να βγει κανείς «στο κλαρί»: να σκοντάψει στους δρόμους άλλων που θα μιλούν κομμάτια του εαυτού του.
Κύριο χαρακτηριστικό του Μουρακάμι, αν δεν λαθεύω, είναι το ότι ο μύθος αποκτά πλήρη δυναμική αν ιδωθεί και στοιχειοθετηθεί από την πλευρά του… ορθολογισμού ή γενικά της «αφηρημένης» σκέψης και του στοχασμού, δίχως αυτό να τον κάνει να χάσει κάτι από την όποια γοητεία του. Εντός του μύθου ο ρεαλισμός «λανθάνει» με… σάρκα και οστά, δίχως να περισφίγγει τη μαγεία ή να την καταπιέζει. Ο μύθος ευαρεστείται όταν εκβάλλει στην κατάσταση της ρεαλιστικής αφής. Ορθολογισμός και ρεαλισμός τέτοιου μάλιστα χαρακτήρα, ώστε σε μιαν ερωτική σκηνή «καταπληκτικής πεολειχίας» (σελ. 425) και φανταστικών συνουσιών (σελ. 426-427), να παρεμβαίνει, απροσδόκητα και αρμονικά, ο Μπερξόν και ο Χέγκελ, και να δηλώνεται, παιδευτικά (!…), μεταξύ άλλων ομοειδών φράσεων, η φράση «Το «εγώ» είναι η ουσία της σύνθεσης». Ο χ ήρωας μπορεί, παράλληλα με την «καταπληκτική» σεξουαλική επαφή, όπου «δεν υπάρχει παρελθόν και μέλλον», να μεταμορφώνεται, βάσει αυτού του «ρεαλισμού» τέτοιων φράσεων/γεγονότων (βλ. τη λέξη «αυτοβούλως» σελ. 427 και τη δήλωση στη σελ. 428: «Πρέπει να έχασα τρία κιλά. Αυτοβούλως.», με πλαγιογράφηση του συγγραφέα). Τέτοιες και άλλου είδους ενέσεις ρεαλισμού, σχεδόν δοκιμιακού χαρακτήρα μέσα στο μυθιστορημ ατικό πεζό, είναι συχνότατες και έντονες (βλ. π.χ. σελ. 210-211, στοχασμός που βρίθει μέσα στον παραμυθένιο ρεαλισμό ή στο ρεαλιστικό παραμύθι του κειμένου: π.χ. σελ. 10-11, 382-383, 503. Θεωρητικές αναλύσεις (!) : π.χ. σελ. 206, 506-507, 578, 582. Λογική : π.χ. σελ. 390 όπου και η «έξωθεν» μαρτυρία για τμήμα της προσωπικότητας του ήρωα: «Έχεις πολύ λογικό ειρμό για δεκαπεντάχρονο.»). Μια ευθύγραμμη οπτική και κίνηση της φαντασίας, του παραμυθιού και της μαγείας θα απέκλειε τέτοιες φράσεις και σκέψεις, αφού θα κρίνονταν ολότελα παράταιρες και συνεπώς εξοβελιστέες. Ωστόσο, αυτές είναι ίσα-ίσα που γεμίζουν τα φαντασία και το μύθο με τόση ακριβώς σάρκα, ώστε να συγκρατήσει ακέραιη τη διάστασή του μες στο πραγματικό. (Αυτο)δηλώνεται, κάποτε, ευθαρσώς (βλ. σελ. 12): «Μοιάζει με παραμύθι, αλλά δεν είναι, πιστέψτε με. Όπως κι αν το διηγηθεί κανείς». Υπ’ αυτή την έννοια των ιδεών/στοχασμού θα έλεγα (κι αυτό δεν είναι ξένο στην ιαπωνική ψυχή…) ότι οι ήρωες, σε ένα μέρος τους, είναι και ιδέες. Κάτι αντίστοιχο με τους ήρωες, κάποτε, του Καζαντζάκη. Έχουν αρκετό σύννεφο μέσα τους. Γέρνουν, κομμάτι, απ’ τη μεριά των νοημάτων και της φιλοσοφίας (στα οποία παραπέμπει, εν τέλει, το «υλικό» ζην;)
Το λεκτικό του Μουρακάμι δεν εκλύει κάποια μαγεία, εξαϋλωση ή τυποποιημένη αχλύ παραμυθιού. Δεν διακρίνεται κάποια λεκτική πρωτοτυπία πάνω στη φράση που δομεί μιαν εικόνα. Αυτό που κάνει τη διαφορά, ίσως, είναι η ίδια η εικόνα. Ο μύθος που την περιστοιχίζει. Οι λέξεις έχουν βάρος. Το παραμύθι και η όποια μαγεία κατορθώνεται με την πλαισίωση αυτών των λέξεων με μια αφηγηματική αρχιτεκτονική που έχει από μόνη της ενσωματωμένο το παραμύθι και τη συναφή μαγεία του. Και πιθανολογώ ότι αυτή είναι η φωνή του Μουρακάμι.
Το βιβλίο κλείνει κυκλικά. Αρχή και τέλος συναντιούνται (βλ. σελ. 7 και 716): «Το αγόρι που το έλεγαν Κρόου». Η γεωμετρία των μύθων και των ταξιδιών είναι απανταχού τέτοια;…
