Γι’ άλλους λόγους, στην ανάγνωση του ενός και του άλλου, φέτος κόπιασα για να διαβάσω δύο βιβλία, και, στην ψυχή του αναγνώστη, ο κόπος σίγουρα αφήνει πάντοτε βαθύτερο ίχνος. Ο Μαύρος φάκελος του Γιάννη Μπεράτη, από ημερολογιακή καταγραφή σε καταγραφή, ήταν μια βύθιση στα ψυχικά σκοτάδια του συγγραφέα. Υπήρξαν φορές που τον αντιπάθησα, ομολογώ, καθώς τον ένιωθα να τρώει τις σάρκες του, μα μέχρι το τέλος ποτέ δεν του γύρισα την πλάτη. Και επίσης βυθίστηκα σ’ έναν ωκεανό πιάνοντας να διαβάσω τη Νέα Επιστημονική Γνώση του Τζαμπαττίστα Βίκο, ένα παλαιικό βιβλίο αδιευκρίνιστα γοητευτικό, που όλο έλεγα, θα το κλείσω, φτάνει ως εδώ, και εντούτοις δεν τ’ άφηνα από τα χέρια μου. Γι’ αυτόν το λόγο επίσης (του βαθιού ίχνους που αφήνει ο κόπος), θα ’θελα να διαβάσω την Αλμπερτίν αγνοούμενη του Μαρσέλ Προυστ, μα προηγούνται τρεις τόμοι (τέλειωσα γοητευμένος τους δύο πρώτους) και… λείπει ο χρόνος.
Ωστόσο, το 2015 διάβασα για πρώτη φορά Παπαδιαμάντη, διαβάζοντάς τον ξανά. Μπορεί να φταίει η μαζεμένη ζωή, πενήντα χρόνια φέτος, που ’κανε να γείρει από τον άλλο δίσκο η πλάστιγγα όπου ζυγιάζεται η αλήθεια στο πλάσιμο της γλώσσας, μα πιο πολύ ζυγιάζεται η αλήθεια των ανθρώπων των ίδιων. Ξαναδιάβασα φέτος τα χριστουγεννιάτικα και τα πασχαλινά διηγήματα, και δεν είδα απλώς κείνον τον ηθογράφο με τις γοητευτικά γραφικές φιγούρες και ιστορίες, που ’χα δει άλλοτε, την τελευταία φορά που τον διάβασα. Αίφνης, η γλώσσα μου φάνηκε απαστράπτουσα και καμωμένη τέλεια μέσα στην ειλικρίνεια και την ακρίβειά της – σύνθετη κι απλή συνάμα, και βαθιά τόσο, όσο ο άνθρωπος.
Από τα δεκάδες άλλα όμορφα κι ουσιώδη βιβλία που διάβασα, κάποια θα χωρούσαν εδώ, μονάχα σε βάρος εκείνων που δε χώρεσαν. Δε θα διαπράξω τούτο το αδίκημα.
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Φωτογραφία: Pentti Sammallahti.]
