frear

Γιάννη Β. Κωβαίου: Ερωτανθοί – κριτική της Ανθούλας Δανιήλ

Γιάννης Β. Κωβαίος
Ερωτανθοί
Φωτογραφία και Ποίηση
Εκδόσεις Καλλιέπεια

Και είναι η ματιά που κάνει τα παλιά να  φαίνονται καινούρια αν η ματιά είναι νέα και φρέσκια. Αν, δηλαδή, οι στίχοι μεταφέρουν στον αναγνώστη νεανική δροσιά και φρεσκάδα. Και νομίζω πως αυτό πετυχαίνει ο Γιάννης Κωβαίος με τους Ερωτανθούς του που συνοδεύονται από ερωτο-φωτογραφίες, θα έλεγα. Γιατί μονάχα οι στίχοι δεν του αρκούσανε· ήθελε και εικόνες για να προσδιορίσει με σαφήνεια τα περιγράμματα, να δώσει δείγματα εκείνου που εν νω κατείχε και να μας μεταδώσει εικόνα παραδείσιας ερωτικής Ελλάδας. Δεν θα πέφταμε έξω αν λέγαμε πως όλος ο Κωβαίος είναι εμβαπτισμένος στο ελληνικό,  φωτεινό σύμπαν, και μια και το είπα πλαγίως, ας το θέσω ρητά και ορθά: στο ελυτικό, ποιητικό σύμπαν που, εικαστικά, τουλάχιστον δεν είναι άμοιρο του τοπίου, όπου συμβαίνουν τα δρώμενα. Και τα δρώμενα δεν είναι μόνο τα εξωτερικά και οφθαλμοφανή, αλλά και τα εσωτερικά αισθήματα και τα συναισθήματα του ποιητή, τα αφανή, όπως είναι η σκιά που συνδιαλέγεται με το φως. Είναι ο άσπρος ασβέστης που λειτουργεί ως καμβάς της άυλης εικόνας. Ο άσπρος τοίχος που κρατάει πάνω του το ζωντανό σώμα,  αιχμαλωτίζοντας τη σκιά του. Μια καλοκαιρινή διάθεση, κυριαρχική, πράγμα που  δεν μπορεί παρά να είναι η προέκταση της ελληνικής φωτεινής προγονικής κληρονομιάς στον νεότερο ποιητή που κρατά γερά την αλυσίδα και δημιουργεί τα σκιοφωτισμένα στιγμιότυπά του.

Και με το μότο του διευκρινίζει ό,τι λέει και ό,τι φωτογραφίζει:

«Προς διατήρησιν σοφήν/ του status quo, άλλοι ονειροπολούν/ κι άλλοι όνειρα πωλούν… ». Ο ποιητής πάντως ονειροπολεί και δεν πωλεί, αυτό είναι σίγουρο.

Οι Ερωτανθοί είναι ανθοί του έρωτα. Ποιήματα μικρά – «δεν θέλω τα μεγάλα ποιήματα./ Φοβάμαι μη χαθώ,/ μη σε κουράσω·/ μήπως δεν έχω τι να πω/ κι έτσι σε χάσω». Που πάει να πει πως όλα τα λαμβάνει υπόψη του: μη χαθώ, μην κουράσω, μη δεν έχω τι να πω, μη σε χάσω. Και αυτό το τελευταίο μετράει πιο πολύ. «Μη σε χάσω».

Ο ποιητής στήνει ευήκοον ους στις παραδοσιακές συμβουλές και κινείται με ευλυγισία προς όλες τις προτεινόμενες κατευθύνσεις, μπροστά, πίσω,  πάνω, κάτω, ενώ το επιδιωκόμενο βρίσκεται πλάι του. Τι σημαίνει αυτό; Παιχνίδι με τα επιρρήματα ή υπερβολές των συμβουλευόντων; Και το ένα και το άλλο και ένα τρίτο. Και απορίες: «Να κρεμάσω στης Ποίησης / το εικόνισμα τάματα;/  Να αναμέλψω στον Έρωτα/ του φωτός το υπέρυθρο;/ Πώς γιορτάζουν μια Μούσα;/ Πώς τιμούν μια Οπτασία;». Σε κανένα από τα ερωτήματα δεν δίνεται απάντηση βέβαια· ρητορικά όλα, ευκόλως εννοούμενα και εξυπακουόμενα. Όμως σε τετράδα τα Άγια όλα μαζί και ισοδύναμα τιμώνται: η Ποίηση, ο Έρωτας, η  Μούσα, η Οπτασία και ο ποιητής προσκυνητής τους.

Η «Ονειροπαγίδα»  του   είναι πολύ γοητευτική αλλά και η αυταπάτη έχει τα όριά της: «Στην ονειροπαγίδα μου/ τρόμαξα να σε πιάσω!/ Γλυκιά, αιθέρια, δοτική,/ μ’ ένα ηφαίστειο βλέμμα!/Κι όμως σ’ απελευθέρωσα,/ Κουράζει και το ψέμα».

Είπαμε ήδη ότι ο  Κωβαίος δεν αρκείται να γράψει τους στίχους του αλλά θέλει  και να τους προσδιορίσει με σώματα και πρόσωπα ωραία, νεανικά και ηδονικά, κατάλληλα να δεχτούν τους στίχους. Αλλά ισχύει και το αντίθετο: μπροστά σε τέτοια σώματα και ποιος δεν θα γινόταν ποιητής!  Είναι ευφάνταστη, η δημιουργία «Σε περίμενα εις μάτην στο ερημοκλήσι,/ Στον ερημόστιχο σ’ αιχμαλώτισα» λέει στο «Δική μου», κερδίζοντας με το νου εκείνο που ξεφεύγει μέσα από τα δάχτυλά του.

Και παίζει, χτυπώντας μια  εδώ και μια εκεί, μια κερδίζοντας και μια χάνοντας. Στα «Κέρδη του δρόμου» εκθέτει το μακροσκοπικό, αναδρομικό και αδιάφορο σε σχέση με το ίδιον όφελος: «Το δρόμο πήρανε  του μεταξιού/ στρατιές εμπόρων./ Κέρδισαν γνώση, πλούτη και χλιδή/ μακριά στα ξένα./ Πήρα κι εγώ το δρόμο του φιλιού./ Κέρδισα εσένα!». Εκεί, στο «Εσένα» βρίσκεται όλη η ουσία. Σαν τον ιδανικό εραστή το αναζητεί μέσα, έξω, πάνω, κάτω, σε ουρανό και γη. Κι αφού πελαγοδρομήσει στα ιδεατά κατεβαίνει στα σκιώδη: «Μόνο η λεπτή λωρίδα/ αντίστασης στον Ήλιο/ (που ο στηθόδεσμός σου άφησε )/ είναι που με παρηγορεί». Μια τόση δα μικρή λεπτομέρεια κάνει τόσο μεγάλη διαφορά στην αίσθηση. Αλλά αυτός είναι ο κώδικάς του, ο τρόπος του, η ωραία έκπληξη που μας περιμένει στην άκρη του στίχου του, πάντα πρωτότυπη και χαρούμενη, φευγάτη και στοχαστική,  πολυπρισματική  και αστραφτερή, πάντα χαρούμενη ή ελεγχόμενα θλιμμένη και εντυπωσιακή: «Γεύομαι της σιωπής σου την αφή./ Το βλέμμα σου ακούω./ Αν και τις σκέψεις σου οσφρανθώ,/ παίρνω πτυχίο κυττάρου σου». Το αποτέλεσμα είναι ένα κομφούζιο αισθήσεων, ένας κυκεώνας που έπιναν οι μύστες πριν μπουν στα άδυτα. Στο κράμα αυτό των αισθήσεων τώρα θα στηριχτεί το άπαν, που από μια  σταγόνα του –κύτταρο-  θα εκταμιεύσει το μέγιστο -πτυχίο.

Ο Κωβαίος ξέρει γράμματα και ξέρει να παίζει γι’ αυτό παίζει καλά. Γίνεται απρόβλεπτος και ευχάριστος, απρόσμενος και ανατρεπτικός. Οι στίχοι του λικνίζονται ως μοντέρνοι και στο βάθος τους είναι παραδοσιακοί. Το λεξιλόγιό του επιλέγεται από όλη τη γκάμα της ελληνικής γλώσσας μεταξύ ουρανού και γης: από το «βημόθυρο» των ματιών της μέχρι τον  «ήλιο τον δεύτερο», γνωρίζοντας καλά ποιος είναι ο «Πρώτος» και ποιος ο «Ηλιάτορας». Ελέγχει με άνεση τα εκφραστικά του μέσα και έτσι μπορεί και αξιοποιεί τη λάμψη στα πρόσωπα των ερωτευμένων, για να αποθησαυρίσει ματιές με «δεδουλευμένους πόθους» και υπαινικτικές «ανάσες στη θυρίδα των χειλιών».

Η επιτυχία στα γραπτά, η αποτυχία στα προφορικά, ένα κόμπιασμα και μια αναστολή, το πέρασμα από τα φύλλα στα φιλιά, οι σκισμένες νύχτες του «νυχτολογίου» που διαγράφουν τα όνειρα, δίνουν όμως χώρο στο φως της μέρας, όλα είναι εκεί. Η Μούσα που «κλέφτηκε με τον ρεαλισμό» και τον άφησε μόνο και προδομένο, ο άκαρδος  αυτόματος τηλεφωνητής που μετά από τις επιλογές «πιέστε ένα» ή «2» ή «3» προτείνει:  «πιέστε τη σκανδάλη», η «Δευτέρα Παρουσία» του Έρωτα, όλα μαζί αποτελούν μια τρυφερή, αστραφτερή, ερωτική σύνθεση, όπου Ποίηση και Φωτογραφία απολαμβάνουν έναν ευτυχισμένο και φωτόσπαρτο βίο, δικαιώνοντας  στον απόλυτο βαθμό τον προξενητή αυτού του γάμου σε όλες τις εκδοχές της τύχης και της ατυχίας του έρωτα, σίγουρα όμως της επιτυχίας Ποίησης.

Σε λίγο καιρό κοντά σας με νέο ηλεκτρονικό τεύχος στο mag.frear.gr

Mag.frear.gr – Τα ηλεκτρονικά μας τεύχη